ملائک التحفه؛ بررسی فرشته‌نگاری در نسخ چاپ سنگی کتاب تحفه المجالس

چاپ سنگی، زاده‌ گسترش سواد و نیاز به منابع خواندنی ارزان‌قیمت و همه‌گیر است و تصاویر کتاب‌های چاپ سنگی، به عنوان جلوه‌گاه هنر مردمی، ابعاد اجتماعی را به هنر می‌افزایند. در راستای بررسی این آثار ارزشمند، پژوهش پیش رو بر آن است، تا دریابد که در تصاویر نسخ چاپ سنگی کتاب تحفه المجالس‌، آیا فرشتگان حاضر در موقعیتی واحد، با سیمایی واحد تصویر شده‌اند؟ جهت بررسی این مساله، دو سویه‌ موقعیت واحد، یعنی حضور در معجزه‌‌ای واحد و نیز ایفای نقشی واحد، مورد مطالعه قرار خواهد گرفت؛ بستر این مطالعه، نسخه‌های چاپ سنگی کتاب تحفه المجالس‌ محفوظ در کتابخانه‌های تهران خواهد بود. جهت بررسی پرسش مذکور، شیوه‌ توصیفی ‌تحلیلی به کار گرفته شده، و این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای تدوین شده است. در این جستار، از پی یک مقدمه و توضیحی کوتاه پیرامون مفهوم فرشته، کتاب‌شناسی نسخه‌های چاپ سنگی کتاب تحفه المجالس گردآوری شده از کتابخانه‌های تهران می‌آید و بیست ‌و‌ دو کتاب چاپ سنگی معرفی می‌شود که از آن میان، هشت تحفه المجالس مصور هستند. سپس، با مرور جدول فرشته‌نگاری نسخ مذکور، تقسیم‌بندی انواع فرشتگان حاضر در این نسخ، در چهار گروه اصلی ارائه می‌شود و دستِ آخر ،با مطالعه‌ بصری فرشتگان آمده در تصویرسازی مجلس بدرقه‌ فاطمه(س) و نیز باشندگانی که در نقش فرشته‌ نجات‌بخش (مَلِکِ ناجی) به تصویر کشیده شده‌اند، در‌می‌یابیم که، فرشتگان به تصویر کشیده شده در تصویرسازی معجزه‌ای واحد، انواعی متفاوت و متنوع دارند و ایفای نقشی واحد، الزاما منجر به هم‌سانی یا تشابه فرشتگان ایفاگر آن نقش نمی‌شود.