بررسی نقوش سازها در ایران باستان وشناخت جایگاه و اهمیت موسیقی در آن دوران

در ایران باستان به روایت‌های نوشتاری و نقوش بازمانده، موسیقی از جایگاه بالایی برخوردار بوده است، و اغلب شاهان و دولت‌مردان به موسیقی اهمیت می‌دادند. از این دوران، نام سازهای بسیاری باقی‌مانده است که نقوش برخی از آن‌ها، در نقش برجسته‌ها، طرح‌ و نقش روی ظروف دوران مختلف، قابل شناسایی است. در این مقاله، به سازهای ایران باستان که روی ظروف و نقش برجسته‌ها باقی‌مانده، پرداخته شده است؛ با بررسی آن‌ها، اهمیت و جایگاه موسیقی در آن دوران، مورد پژوهش قرار می‌گیرد. روش پژوهش، توصیفی– تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای بوده است. با بررسی نقوش و متون دوران باستان، مشخص شد، موسیقی، هنری جداگانه نبود و همراه سایر رسوم اجتماعی، مانند مراسم مذهبی، جشن ها و جنگ‌ها  اجرا می‌شد. با توجه به پیکرک‌های گلین نوازندگان عیلامی، می‌شود حدس زد که، از موسیقی در آیین‌های مذهبی بهره می‌بردند. در اولین هم‌نوازی جهان که در مهر چغامیش دیده شد همه نوازندگان، بانوان هنرمند عیلامی بودند. موسیقی در دوران هخامنشی به سه شکل بزمی، مذهبی و رزمی وجود داشته است؛ این مساله، اهمیت روز افزون موسیقی را در این دوران نشان می‌دهد و طبق اسناد مکتوب باقی‌مانده از دوران هخامنشی، اکثر نوازندگان در این دوره زن بودند. پیکرک‌های گلینی از نوازندگان دوران اشکانی به‌دست آمده که، اکثر آن‌ها زن هستند و اغلب آن‌ها، چنگ‌نوازانی هستند که، در حالت ایستاده، ساز می‌نوازند. با توجه به اهمیت موسیقی در این دوران و حضور گسترده زنان در عرصه موسیقی، می‌توان نتیجه گرفت که، زنان در ایران باستان از منزلت والایی برخوردار بودند. تنوع موسیقی و ساز در عصر ساسانی، رونق موسیقی و حرمت موسیقیدانان را نشان می‌دهد. با توجه به جایگاه اجتماعی موسیقیدانان، و این‌که نوازندگان در سفر و شکار، ملازم شاهان بودند و همچنین از اجرای موسیقی در جشن و شکار و مراسم‌های مذهبی، می‌توان به اهمیت موسیقی در این دوران پی برد.