بررسی آموزش شهروندی در برنامه درسی آشکار نهاد آموزش رسمی ایران

اصول شهروندی در فرایند جامعه پذیری با آموزش های خانواده شروع و در مدرسه به صورت جدی و رسمی پیگیری می شود. محتوای کتاب های درسی مصوب و مورد استفاده در مدارس می توانند بخشی از وضعیت آموزش شهروندی رسمی جوامع را نشان دهند. با توجه به این مساله، پژوهش حاضر به طور خاص در پی پاسخ به این پرسش هاست: تمرکز کتاب های درسی در خصوص آموزش شهروندی در ایران بیشتر بر چه موضوعاتی است؟ محتوای این کتاب ها بیشتر پیرامون تکالیف شهروندی است یا حقوق شهروندی و یا به صورت متوازن بر هردوی آنها توجه دارد؟ سایر صور شهروندی چه سهمی در کتاب های درسی دارند؟ برای انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه آماری تعداد 13 کتاب درسی مصوب سال تحصیلی91-1390 شامل تعلیمات اجتماعی، تعلیمات دینی و فارسی از دوره ی راهنمایی و دین و زندگی و دانش اجتماعی از دوره ی دبیرستان بودند که تمام شماری شده اند. واحد زمینه، کتاب های درسی و واحد ثبت، پاراگراف تعیین شده است که با استفاده از جدول شناختی مولفه های شهروندی، تعداد 66 مولفه استخراج شده است. نتایج نشان داده است رویکرد تکلیف محور 56/57 درصد و رویکرد حقوق محور 19/21درصد از محتوای کتب درسی را به خود اختصاص داده اند. همچنین سهم شهروندی زیست محیطی09/9درصد، شهروندی جنسیتی 51/1درصد، و شهروندی چند فرهنگی54/4 درصد می باشد.

The Representation of Citizenship in the Schooltextbooks of Education Institution of Iran

This paper focuses on the representation of citizenship through the educational system of Iran. It is critically important to emphasize the fact that the educational system has been recognized as one of the most important agents of the socialization strategy in the existing literature. This particularly applies to the schooltextbooks. Accordingly, the present study has employed the method of content analysis in order to investigate how the issues related to citizenship have been represented in the schooltextbooks. This study is based on 13 schooltextbooks used in the levels of intermediate and high schools in the educational year 20112012. In this study, the issues related to citizenship have been classified into two major categories: citizenship rights and citizenship obligations. The underlying conclusion of this study is that the former has been less represented than the latter. This means that the representation of citizenship obligations is twice greater than the representation of citizenship rights in the schooltextbooks of this analysis.