بررسی جامعه‌شناختی اعتماد عمومی به علم و فناوری: مورد مطالعه شهروندان تهران

اهداف: وجود رابطۀ مبتنی بر اعتماد بین عموم مردم و علم، مهم‌ترین رکن توسعۀ علم و فناوری است. با همۀ اهمیت علم و موفقیت‌های آن، پیامدهای ناشی از رشد روزافزون آن، نگرانی‌ها و تردیدهایی را برای جوامع به ارمغان آورده و سبب شده مردم در اعتماد خود به علم، تجدید نظر کنند. برای همین هدف این مقاله این است که چه عواملی بر اعتماد عمومی مردم به علم و فناوری تاثیرگذار است؟ روش مطالعه: روش تحقیق  این مطالعه پیمایشی بوده و داده‌ها با ابزار پرسش‌نامه با حجم نمونه 410 نفر در بین شهروندان مناطق 22 گانۀ شهر تهران با استفاده از نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای گردآوری شده است. اعتبار صوری پرسش‌نامه با استفاده از رای داوران و اساتید و اعتبار سازه‌ای با تکنیک تحلیل عاملی سنجیده شد. سنجش پایایی مقیاس‌ها با محاسبۀ انسجام درونی و مقدار آلفای کرونباخ انجام شد و نشان داد که سنجه‌ها از ضریب پایایی قابل قبول (بیش از 7/0) برخوردار بودند. یافته‌ها: یافته‌های مطالعه نشان داد که متغیر&شهروندی علمی& با ضریب تاثیر 55/0، متغیر&میزان استفاده از رسانه برای کسب اطلاعات علمی& با ضریب تاثیر 50/0 و متغیر&درک عمومی از علم و فناوری& با ضریب تاثیر 48/0 به ترتیب تاثیر معنی‌داری بر اعتماد عمومی به علم و فناوری داشته است. نتیجه‌گیری: در قالب شهروندی علمی، ارتباط وثیقی بین درک عمومی از علم و مشارکت در علم و فناوری وجود دارد، بنابراین عنصر آگاهی که نقش مهم و اساسی در تحقق شهروندی علمی ایفا می‌نماید در شکل‌گیری اعتماد عمومی به علم و فناوری تاثیر بسزایی دارد. این نوع اعتماد مبتنی بر آگاهی از ماهیت مخاطره‌آمیز بودن علم و توام با تفکر انتقادی بوده و شهروند علمی را از این منظر از شهروند عادی متمایز می‌سازد. در نتیجه، اگر شهروندی علمی بر اساس دو مولفۀ «عضویت» و «مشارکت» در فعالیت‌ها، مراکز و انجمن‌های علمی تحقق یابد در اعتماد شهروندان به علم و فناوری تاثیر مثبت و افزایشی خواهد داشت. در این میان، رسانه‌ها می‌توانند با ارائه و انتشار مسوولانه و بی‌طرفانه اطلاعات و رویدادهای علمی از یک‌سو، و ارتباط موثر و مستمر با کنشگران و بازیگران اصلی حوزۀ علم و فناوری از سوی دیگر در تقویت اعتماد به علم و فناوری تاثیرگذار باشند. هرچه درک مردم از حوزۀ علم و فناوری بیشتر بوده و تلقی آن‌ها از علم و فناوری و تاثیر آن بر کیفیت زندگی روزمره مثبت باشد، اعتمادشان نیز بیشتر خواهد بود. رسانه‌ها می‌توانند با ارائه و انتشار مسوولانه و بی‌طرفانۀ اطلاعات و رویدادهای علمی از یک‌سو و ارتباط موثر و مستمر با کنشگران و بازیگران اصلی حوزۀ علم و فناوری از سوی دیگر در تقویت اعتماد به علم و فناوری تاثیرگذار باشند.

a sociological study of public trust in science and technology: a case study of tehran

objectives: the existence of a relationship based on trust between the public and science is the most important pillar of the development of science and technology. despite the importance of science and its successes, the consequences of its ever-increasing growth have brought about concerns and doubts in societies and caused people to reconsider their trust in science. therefore, this study aims to determine the factors that affect public trust in science and technology. method: this research was based on a survey, and data was collected through a questionnaire. a total of 410 people were selected from the 22 districts of tehran using multi-stage cluster sampling. the face validity of the questionnaire was established by experts’ inspection, and construct validity was established through factor analysis. the reliability of the questionnaire was determined by examining the internal consistency of the items. cronbach alpha showed an acceptable reliability index of over 0.70 percent. findings: the study’s findings showed that the variable &scientific citizenship&, with an impact factor of 0.55, the variable &general understanding of science and technology&, with an impact factor of 0.48, and the variable &media&, as a mediating variable with an impact factor of 0.50, affected public trust in science and technology from most to least, respectively. conclusion: within the framework of scientific citizenship, there is a close connection between the public’s understanding of science and their participation in science and technology. therefore, the element of awareness, which plays a crucial and foundational role in achieving scientific citizenship, significantly affects the formation of public trust in science and technology. this type of trust is based on an awareness of the potentially risky nature of science, combined with critical thinking, which distinguishes a scientific citizen from an ordinary citizen. consequently, if scientific citizenship is realized through the two components of &membership& and &participation& in scientific activities, centers, and associations, it will have a positive and increasing effect on citizens’ trust in science and technology. in this context, the media can play an important role in strengthening trust in science and technology by responsibly and impartially presenting and disseminating information and scientific events, as well as maintaining effective and continuous communication with key stakeholders in the field. also, the more people understand science and technology and have a positive perception of their impact on daily life, the greater their trust will be.