زمانۀ پسااستعماری و بازاندیشی در هویت ایرانی

اهداف: هدف پژوهش حاضر، بررسی رهیافت پسااستعماری و ظرفیت‌سنجی امکانات نظری آن برای بازاندیشی و تامل در هویت ایرانی در دوران معاصر است. روش مطالعه: مطالعۀ حاضر از نوع کیفی و بر اساس تحلیل انتقادی و مقایسه‌ای نظریۀ پسااستعماری با تاکید بر هویت و در خصوص مسائلی که در دوران متاخر هویت ایرانی را همپای دیگر جوامع به موضوعی مساله‌ساز تبدیل کرده، است. گسترۀ مطالعه نیز با نگاهی به مهم‌ترین ابعاد نظریۀ پسااستعماری، بخشی از آرا و نظریات مهم در حوزۀ هویت معاصر در ایران را که از حیث دغدغه‌های مشترک قابل تطبیق و مقایسه هستند، دربرمی‌گیرد. یافته‌ها: با آنکه ایران جزو معدود کشورهایی است که به طور مستقیم مستعمره نشده، فارغ از معضلات دوران استعمار نبوده و در هویت‌یابی دوران اخیر کمابیش با همان معضلاتی مواجه بوده که در رهیافت پسااستعماری مطرح شده‌اند. نظر به هویت چندلایه و نسبت همواره بغرنج ارتباط آن‌ها، موضوع مهم در این مطالعه، کیفیت برقراری نسبتی بین اجزای هویت ایرانی با یکدیگر از یک سو و در عین حال، مواجهه با دیگری در وضعیت جدید است. نتیجه‌گیری: بر اساس رویکرد پسااستعماری، بازتعریف هویت ایرانی مستلزم بازاندیشی نوینی در اقتضائات هویتی نوظهوری است که از سویی نیازمند اتخاذ موضعی نقادانه در قبال سیطرۀ مفروضات گفتمان شرق‌شناسی و تمایل منفعلانه نسبت بدان بوده و در عین حال، باید تلاش نماید از گرایش به قطب سلبی محتمل در این خصوص یعنی بومی‌گرایی واکنشی و منفعلانه نیز اجتناب ورزد. بدین ترتیب در متن زمانه و زمینۀ پسااستعماری به دور از دوگانه‌سازی‌های ذاتی معرفتیِ، امکان طرح تاسیس نظام دانایی جدیدی بر اساس باور به برساخته بودن و نیز ترکیبی و به اصطلاح هیبریدی بودن هویت مساله مهم بازتعریف هویت ایرانیان در دوران جدید است به ویژه اینکه چنین بازاندیشی جدیدی برای تعامل فعالانه در جهان کنونی و اتخاذ موضعی فراتر از حبّ و بغض‌های تاریخی ضرورت دارد.

post-colonial era and rethinking in iranian identity

objectives: the current research aims to investigate the post-colonial approach and assess its theoretical possibilities for rethinking and reflecting on iranian identity in the contemporary era. methods: the present study is qualitative and based on a critical and comparative analysis of the post-colonial theory with an emphasis on identity and the issues that have made iranian identity problematic. this investigation, which looks at the most important aspects of post-colonial theory, includes some of the important opinions and ideas in the field of contemporary identity in iran, which can be compared in terms of common concerns. results: although iran is one of the few countries that has not been directly colonized, it is not free from the problems of the colonial era, and in the identification of the recent era, it has faced the same problems that were raised in the post-colonial approach. considering the multi-layered identity and their always complicated relationship, the important issue in this study is the quality of establishing a relationship between the components of the iranian identity with each other on the one hand, and at the same time, facing the other in a new situation. conclusion: based on the post-colonial approach, redefining the iranian identity requires a new rethinking of emerging identity requirements, which, on the one hand, requires taking a critical stance towards the dominance of the assumptions of the orientalist discourse and a passive tendency towards it, and on the other hand, must try to avoid the negative pole. in this regard, it is possible to avoid reactive and passive localism. thus, in the context of the post-colonial era and context, away from the inherent epistemological dualisms, the possibility of establishing a new knowledge system based on the belief that identity is constructed, as well as the so-called hybrid nature of identity, is an important issue of redefining the identity of iranians in the new era. such a new rethinking is necessary for active interaction in the current world and for adopting a position beyond historical love and hatred.