سنخ‌شناسی انواع روش‌های مقایسه‌ای در پژوهش‌های اجتماعی با تاکید بر تحلیل‌های تجمیعی در مقایسه‌های درون‌کشوری

اهداف: این مقاله معطوف به معرفی یکی از روش‌های مقایسه‌ای بسیار کاربردی و مفید در پژوهش‌های اجتماعی با سطح تحلیل کلان است که اصطلاحاً روش مقایسه‌ای درون‌کشوری با استفاده از تحلیل تجمیعی نامیده می‌شود. بدین منظور، پس از بیان چیستی روش‌های مقایسه‌ای و همچنین ایضاح مزیت‌های آن‌ها بر پژوهش‌های پیمایشی، اقدام به طبقه‌بندی و سپس سنخ‌شناسی انواع روش‌های مقایسه‌ای در پژوهش‌های اجتماعی با پنج معیار محدوده مقایسه، موارد مقایسه، آماج مقایسه، زمان مقایسه و واحد مشاهده شد تا جایگاه و خصایص روش مورد اشاره، با ارجاع به معیارهای مذکور، مکان‌یابی و ردیابی شود. روش مطالعه: با توجه به اینکه مقاله حاضر به معرفی یکی از روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی می‌پردازد؛ از نظر روشی، یک کار روش‌شناسانه محسوب می‌شود. یافته‌ها: این مطالعه نشان داد که روش مقایسه‌ای ‌درون‌کشوری با تحلیل تجمیعی اولاً معطوف به مقایسه موارد زیاد می‌باشد و لذا متغیرمحور است تا موردمحور؛ ثانیاً واحد تحلیل آن، واحد‌های جغرافیایی سیاسی در درون یک واحد ملّی است؛ ثالثاً دارای واحد مشاهده فردی می‌باشد و رابعاً از نظر زمانی لااقتضا است؛ یعنی هم می‌تواند برای مقایسه‌های مقطعی به‌کار آید و هم برای مقایسه‌های طولی. این روش در مقام مشاهده و گردآوری داده‌ها،  هم می‌تواند معطوف به خصایل فردی (ویژگی‌های ذهنی) و هم خصایص فردی (ویژگی‌های عینی) کنش‌گران اجتماعی باشد. لذا خود به دو نوع مقایسه‌های پیمایشی و غیرپیمایشی قابل تقسیم است. وجه مشترک هر دو نوع از این روش مقایسه‌‌ای، بهره‌گیری آن‌ها از &تحلیل‌های تجمیعی& می‌باشد. نتیجه‌گیری: مطالعه حاضر به معرفی مزایای مقایسه‌های درون‌کشوری نسبت به مقایسه‌های بین‌کشوری و نیز تحلیل تجمیعی نسبت به تحقیقات پیمایشی منتج شد. در پایان و در مقام جمع‌بندی، عطف به شرایط واقعی و موجود فراروی پژوهش‌گران اجتماعی در ایران، محاسن و مزایای استفاده از روش‌ مقایسه‌ای درون‌کشوری با استفاده از تحلیل‌های تجمیعی مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است.

typology of various comparative methods in social researches with emphasis on aggregative analysis in intracountry comparisons

objectives: the present study states what comparative methods are, introduces a criterion for applying the adjective &comparative& to these methods, and explains their advantages over survey research. it also deals with the typology of different types of comparative methods in social research with five distinctive comparison criteria, including comparison framework, comparison cases, subject of comparison, time of comparison, and observation unit. method: the present study introduces one of the research methods in social sciences and follows a methodological work. results: the results of this research introduce one of the very practical and useful comparative methods in macro-level social research, which is aimed at comparing many cases and is variable-oriented rather than case-oriented. secondly, its unit of analysis is geographical-political units within a national unit. thirdly, it has an individual viewing unit, and fourthly, it is not conditioned in terms of time as it can be used both for cross-sectional and longitudinal comparisons. this method, which is called intra-country comparison, uses aggregate analysis. in terms of observing and collecting data, it can be focused on individual attributes (mental adjectives) and characteristics (objective properties) of social actors. therefore, it can be divided into two types of survey and non-survey comparisons. the common feature of both types of this comparative method is their use of &aggregate analysis&. in order to introduce this method further, the advantages of intra-country comparisons to inter-country comparisons and aggregate analysis compared to survey research are explained. conclusion: at the end and in conclusion, turning to the real and existing conditions facing social researchers in iran, the merits and advantages of using the comparative method within the country using aggregate analysis have been pointed out and emphasized.