جایگزینی نسلی و خانواده‌گرایی در ایران

اهداف: خانواده‌گرایی به‌عنوان ویژگی بارز جامعه ایرانی طی دهه‌های اخیر با تغییراتی همراه بوده است. هدف مطالعه حاضر، بررسی تاثیر جایگزینی نسلی بر وقوع این تغییرات با استفاده از تحلیل داده‌های پیمایش ارزش‌های جهانی طی دوره 1399-1379 است. هرم‌های جمعیتی بر حسب تحصیلات نشان داد جایگزینی نسلی سبب ایجاد تغییرات گسترده‌ای در ساختار جمعیتی ایران شده است. روش مطالعه: پژوهش حاضر به روش کمی و با استفاده از تکنیک تحلیل ثانویه انجام گرفته است. داده‎های مورد استفاده برای این مطالعه از پیمایش ارزش‌های جهانی اقتباس شد. جامعه‎ی آماری شامل همه‎ی ایرانیان 15 ساله و بالاتر است. نمونه‌گیری نیز با روش خوشه‎ای چند مرحله‎ای انجام گرفته است. یافته ها: ماهیت کلّی خانواده، اهمیت و اعتماد به آن در همه نسل‌ها مشابه است. اما در مورد رفتارهای درون خانواده، تفاوت‌ها آشکار است. نسل‌های جوان‌تر دیدگاه‌های رادیکال‌تری دارند. پذیرش طلاق و سقط‌جنین، منسوخ دانستن ازدواج و مخالفت با مراقبت از والدین توسط فرزندان در بین آن‌ها بیشتر است. تفاوت‌های معناداری در میزان خانواده‌گرایی نسل‌ها مشاهده شد و تفاوت متولدین 1370 و پس از آن با پیشینیانشان چشمگیرتر است. دلیل آن می‌تواند دوران جامعه‌پذیری متفاوت آن‌ها باشد که مشخصه‌ی اصلی آن گسترش رسانه‌های جمعی و اینترنت است که بر شکل‌گیری اندیشه‌های مدرن جوانان اثرگذار است. سکولاریسم، ارزش‌های پسامادی‌گرایانه و بی‌اعتقادی مذهبی که تاثیر منفی بر خانواده‌گرایی داشتند، در بین آن‌ها بیشتر است. نتیجه گیری: انتظار می‌رود با گسترش این ارزش‌ها و تداوم روند جایگزینی نسلی، میزان خانواده‌گرایی در آینده کاهش بیشتری داشته باشد. هرچند سیاست‌ها و برنامه‌های دولت می‌تواند این روند را تسریع یا آهسته سازد.

cohort replacement and familism in iran

objectives: the prominent feature of iranian society, familism, has changed in recent decades. this study investigates the effect of cohort replacement on these changes. methods: for this porpose, we analyzed wvs data during 2000-2020 and wittgenstein center data. findings: demographic pyramids based on education reveal that cohort replacement has significantly transformed iran’s demographic composition. all cohorts accept the family as a totality and there is a consensus on its importance. however, differences are considerable when it comes to behaviors within the family. the younger generations’ attitudes are more radical. divorce and abortion acceptance are higher among them. most of them consider marriage as an outdated institution; fewer believe that having children is a social obligation or taking care of parents is the responsibility of children. the familism varies significantly between cohorts and the difference between the 1990s cohort with their predecessors is more evident. they experienced different socialization. they have been raised in an era in which mass media and the internet evolved, which positively affects young people’s formation of modern thoughts. the 1990s cohort has a higher disbelief, secular and post-materialist values that decrease familism. conclusion: the expansion of these values and continuation of the cohort replacement will lead to a further decline in familism in the future. however, government policies can accelerate or slow down this process.