جبر چند ساحتی و بازماندگی انتخابی؛ مطالعه کیفی فرآیند بازماندگی از تحصیل کودکان افغانستانی ساکن در شهر مشهد

با توجه به جذب قانونی یا غیرقانونی کودکان مهاجر افغانستانی در سیستم آموزش کشور، همچنان بازماندگی از تحصیل در این کودکان مشاهده می‌شود. ازاین‌رو هدف تحقیق حاضر، شناسایی و تحلیل چالش‌های کودکان مهاجر افغانستانی بازمانده از تحصیل ساکن در شهر مشهد، در قالب پژوهش کیفی بود. روش روایت‌پژوهی برای دستیابی به روایت زندگی کودکان بازمانده از تحصیل به‌کار برده شد. جامعۀ آماری پژوهش، کودکان مهاجر افغانستانی بازمانده از تحصیل ساکن در مشهد بودند. نمونۀ آماری، مصاحبه با 20 کودک بود که اشباع نظری داده‌ها برای محقق حاصل شد. سپس روایت هرکدام از کودکان استخراج شد و براساس پی‌رنگ‌های مشترک، روایت‌ها و فرایندهای آنان مشخص شد. در راستای شناسایی چالش‌های کودکان مهاجر افغانستانی بازمانده از تحصیل، یافته‌های پژوهش نشان داد که فرهنگ سنتی و مذهبی چه در پذیرش نقش مذهبی از سوی کودک و چه به‌صورت اجباری از سمت خانواده، سبب بازماندگی از تحصیل کودک می‌شود. اضطراب کودک ناشی از تجربۀ جنگ، عامل دومی ‌است که بر فرایند بازماندگی وی از تحصیل تاثیرگذار است. زدن برچسب بزه‌کار به کودک از سوی مسوولان مدرسه باعث افتخار کودکی می‌شود که بزهکاری را نشانۀ مردانگی می‌داند. این امر ناشی از خرده‌فرهنگی است که درون آن رشد یافته است و موجبات بازماندگی وی از تحصیل را فراهم کرده‌است. به‌دلیل خارج شدن پدر از چرخۀ سرپرستی خانوار به‌علت اعتیاد و ازکارافتادگی، فرزندان در حال تحصیل یا به‌خاطر اجبار یا فداکاری، تحصیل را رها می‌کنند و وارد بازار کار می‌شوند. در بین نزدیکان و اقوام کودک، وجود الگوهای ناموفق تحصیلی در ایران و الگو‌های موفق غیرتحصیلی مهاجرت‌کننده به کشورهای اروپایی سبب می‌شود تا خانوادۀ کودک تحصیل کردن وی را بی‌فایده قلمداد کند، انگیزۀ تحصیلی کودک از بین برود، میل به مهاجرت در او تقویت شود و درنهایت کودک تحصیل را رها کند. کودکی که در افغانستان تحصیل‌کرده‌است و در نیمه‌های سال تحصیلی به سبب وجود ناامنی در افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌است، به علت نبود تطابق تحصیلی بین ایران و افغانستان، در آزمون ورودی مدارس ایران پذیرفته نمی‌شود و به پایه‌های پایین‌تر تحصیلی تنزّل پیدا می‌کند. به این ترتیب، انگیزه کودک برای تحصیل کردن از بین می‌رود و موجب توقّف تحصیلی او می‌شود.

multidimensional determinism and selective dropout; a qualitative study of educational survival process of afghan children living in mashhad

due to the legal or illegal recruitment of afghan immigrant children in the country’s educational system, there is still a dropout rate in these children. therefore, the purpose of this study is to identify and analyze the challenges of the afghan immigrant children who have dropped out of school in mashhad, in the form of a qualitative research. a narrative research method has been used to obtain the narrative of the lives of school dropouts. the statistical population of the study included afghan immigrant children who had dropped out of school and lived in mashhad. data was collected through interviews with 20 children until reaching theoretical data saturation. then, the narratives of each of the children were extracted and their narratives and processes were identified based on common patterns. to identify the challenges of the afghan immigrant children out of school, the research findings showed that 1- traditional and religious culture, whether in the acceptance of the religious role by the child or compulsorily by the family, causes the child to miss school; 2- the child’s anxiety caused by the experience of war is the second factor that affects the process of her dropping out of school; 3- labeling a child a delinquent by school officials makes a child proud, who considers delinquency a sign of masculinity. this is due to the subculture in which he grew up and caused him to drop out of school; 4. due to the departure of the father from the cycle of head of the household due to addiction and disability, the children are studying or due to coercion or sacrifice, leave school and enter the labor market; 5. among the child’s relatives, the existence of unsuccessful educational patterns in iran and successful non-educational patterns of immigrants migrating to european countries cause the child’s family to consider his education useless. the child’s educational motivation is lost, her desire to migrate is strengthened, and eventually the child leaves school; 6- a child who studied in afghanistan and immigrated to iran in the middle of the school year due to insecurity in afghanistan is not accepted in the entrance exam of iranian schools and degrades to lower levels of education because of the lack of educational compatibility between iran and afghanistan. in this way, the child’s motivation to study is lost and causes him to stop studying.