تحولات دین‌داری در بین دو نسل از زنان: مطالعه‌ی موردی: زنان منطقه‌ی 4 تهران

تحول دین‌داری زنان در نسل‌های مختلف مساله‌ی اصلی این تحقیق است و پژوهش با هدف شناسایی تحولات دین‌داری در بین زنان ساکن در منطقه‌ی 4 تهران انجام شده است تا بررسی شود که آیا بین دین‌داری دو نسل از زنان تفاوت قابل اعتنایی وجود دارد یا خیر. رویکرد روشی، کیفی و روش تحقیق، تحلیل روایت و ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه‌ی روایی و روش نمونه‌گیری هدفمند به‌شیوه‌ی گلوله برفی بوده است. 40 نفر از زنان دو نسل (مادران متولد دهه‌ی 40 و 50 و دختران متولد دهه‌ی 60) برای مصاحبه انتخاب شدند. از مجموع 20 نفر از دختران، 2 نفر هیچ دینی را قبول نداشتند و نوگروندگان حاد (تحول‌یافته‌ی کامل در نظام اعتقادی) و 18 نفر نیز نوگروندگان غیرحاد (تحول‌یافته در درون نظام اعتقادی) بوده‌اند که در برخی امور دینی دچار تردید شده‌اند و اکنون به‌نحو گزینشی و بیشتر عقلانی دین‌داراند. از میان 20 نفر از مادران، 17 نفر نوگروی غیرحاد و صعودی داشته و دین‌داری 3 نفر نیز به‌‌صورت نزولی تحول یافته است. آنان درمورد حجاب و برخی از آیه‌های قرآنی مربوط به حقوق زنان، دچار شک و تردید جدی شده‌اند. بررسی تطبیقی تحولات دین‌داری میان مادران و دختران نشان می‌دهد که دختران به دلایلی چون حضور در دانشگاه، ارتقای سطح سواد و تحصیلات، تقویت روحیه‌ی پرسش‌گری و نقادی، تجربه‌ی تحول در دین‌داری را از سر گذرانده‌اند و به نقادی و بازاندیشی در دین‌داری خود اقدام نموده‌اند، به‌گونه‌ای که بخش مهمی از باورها و اعمال دینی‌ای را که در گذشته به سهولت و بدون هرگونه پرسش‌گری انجام می‌داده‌اند، کنار نهاده‌اند. در مقابل، از آن‌جا‌که مادران جامعه‌پذیری دینی و نیز تجربه‌ها و زیست جهان متفاوتی داشته‌اند و به دلایلی نتوانسته‌اند در محیط‌های دانشگاهی حاضر شوند، بازاندیشی چندانی در دین‌داری‌شان وجود نداشته است. در نتیجه، تحولات دین‌داری‌شان در مقایسه با دختران چندان مشهود و اساسی و همه‌جانبه نبوده است.

the transformation of religiosity in two generation living in district 4 of tehran

the evolution of women’s religiosity in different generations is the main issue of this study. the methodological, qualitative research approach in this study was narrative analysis and data collection was done using narrative interview with participants selected through snowball sampling. forty women of two generations (mothers born in the 1960s and 1970s and girls born in the 1980s) were selected for the interview. a comparative study of religiosity developments between the mothers and daughters showed that the girls, for reasons such as attending university, improving literacy and education, strengthening the spirit of questioning and criticism, have experienced the transformation of religiosity and have criticized and rethought their religiosity, so that they have discarded an important part of the religious beliefs and practices that were performed easily and without any question in the past. in contrast, the mothers had little rethinking of their religiosity, as they had different social experiences and living worlds, and for some reason, were not able to attend college. as a result, their religious developments were not as dramatic and comprehensive as those of the girls.