دیالکتیک سوژه و فضا: زنانِ معلم در فضاهای رسمی و غیر رسمی (مورد مطالعه: معلمان شهر کامیاران)

اهداف: پژوهش حاضر ضمن اتکا بر مضمونِ نظریِ فضامندیِ روابطِ اجتماعی، درصدد ارائه‌ی تحلیلی کیفی از شیوه‌های برساخت سوبژکتیویته‌ی زنان در فضاهای رسمی و غیررسمی است. رویکرد نظری برگرفته از سنتی انتقادی (از آرای فمنیست‌ها تا نظریات فوکو و هانری لوفور) است که ضمن داشتن التفاتی دایمی به محوریت امر اجتماعی، برساخت سوبژکتیویته را در متن فضا تحلیل می‌کند. روش‌ مطالعه: ‌میدان مطالعه زنان شهر کامیاران و به طور مشخص زنانِ معلم است که به‌طور روزمره هر دو نوع فضا را تجربه می‌کنند. سوای مشاهدۀ مستقیم میدان مطالعه توسط پژوهشگر و اشتراک در تجارب زیسته با سوژه‌های مورد مطالعه ، داده‌ها از طریق مصاحبه-های عمیق فردی گردآوری شده‌اند و با استفاده از شیوۀ تحلیل مضمونی تفسیر گشته‌اند. یافته ها: یافته‌ها در قالب 20 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی صورتبندی شده‌اند و نتایج نشان می‌دهد که زنانِ معلم در فضای رسمیِ مدرسه به‌میانجی نوعی «نمایشِ عمومی» با سازوکارهای انضباطی مدرسه کنار می‌آیند، اما در زیر پوست این نمایشِ عمومی نوعی «روایت نهانی» برای مقاومت در برابر این نظام انضباطی برمی‌سازند. درست اما همین زنان در فضاهای غیررسمی از «نمایش عمومی» نه به‌عنوان دستمایه‌ای برای کنار آمدن با نظام انضباطی بلکه به‌مثابه محملی برای ابراز وجود و نمایش خویشتنِ زنانه استفاده می‌کنند و با ورود به معاشرت‌های دوستانه و برقراری تعامل با دیگری و گذران اوقات فراغت درصدد تحقق نَفس زنانه برمی‌آیند. نتیجه‌گیری: به‌بیان‌دیگر، در این فضاها تلاش زنان برای برساخت روایتی نهانی جهت محافظت از خویش کم‌رنگ‌تر و ناضروری‌تر می‌شود و جای خود را به تلاش جهت تقویت عاملیت زنانه می‌دهد که معمولاً به‌واسطۀ کنش‌هایی مثل نقاب‌زدایی از چهره، بدن‌نمایی و تصرف فضا انجام می‌گیرد. کنش زنانه در فضاهای رسمی معطوف به نوعی مقاومت ظریف و نامرئی برای پنهان‌کردن خویش و گریختن از چنگال نظام انضباطی است، اما در فضاهای غیررسمی در جهت نوعی کنش‌گری فعالانه برای بازنمایی زنانگی و تصرف فضاها پیش می‌رود.

The Dialectic of Subject and Space: Women in Formal and Informal Spaces (A Case Study on Women in Kamyaran City)

Objectives: This research, relying on the theoretical theme of the spatiality of social relations, attempts to have a qualitative analysis of the subjective construction of female teachers in formal and informal spaces in Kamyaran City. The theoretical approach is taken from a critical tradition which focuses on the centrality of the society and analyzes subjectivity in the context of space. Methods: For data collection, direct observation and in-depth interview were used. For data analysis, the method of thematic analysis was used. Results: The findings have been categorized under 4 main themes and 20 sub-themes. It was concluded that female teachers adopt themselves to the formal space of schools through a kind of public transcript. However, they secretly resist school’s disciplinary mechanisms by means of a hidden transcript. On the contrary, in informal spaces, female teachers use public transcript not as a means to adopt themselves to the disciplinary mechanisms but as a way of expressing their own femininity. They actually try to represent their feminine self through participating in intimate gatherings, communicating with the opposite sex and enjoying leisure time. Conclusion: In other words, in informal spaces, women’s attempt to construct a hidden transcript for self-defense decreases, and their attempt to empower their feminine agency increases, something which is usually realized through activities such as face de-masking, bodily representation and seizing existent spaces.