بررسی تحلیلی تعامل ائمه (ع) با دو رویکرد عقل‌گرا و نص‌گرا؛ مطالعه تطبیقی گونه‌های مواجهه صادقین (ع) با سران معتزله و اصحاب اثر

عقل‌گرایی و نص‌گرایی از چالش‌برانگیزترین موضوعات تاریخ تفکر اسلامی بوده و نخستین نشانه‌ها و ثمرات خود را در تفکر و عمل اصحاب اثر و معتزله نشان داده است. در نوشته حاضر پس از طرح مهم‌ترین گونه‌های مواجهه صادقین (ع) با این دو گروه، تطبیق گونه‌ها در دستور کار قرار گرفته تا راه برای تحلیل اشتراکات و اختلافات مواجهه گشوده شود. فرضیه تحقیق این بود که رویکرد مشترک صادقین(ع) در ارتباط با سران اصحاب اثر، مبتنی بر مراجعه به سنت نبوی برای فهم دینی بود؛ در کنار مواجهه‌ای سنجیده با معتزله به دلیل ضرورت اصلاح چگونگی بهره‌گیری از عقل در فهم دینی. یافته‌های پژوهش نمایانگر تعدد گونه‌های همگرایی با اصحاب اثر در برابر تعدد گونه‌های واگرایی با معتزله است. البته جز رویکردهای حدیثی و عقلی، متغیرهای دیگری هم در نوع مواجهه با این دو فرقه موثر بوده است.

analytical investigation of imams’ interaction with two rationalist and textualist approaches; a comparative study of sadeghain’s encountering with mu’tazila leaders and the companions of aathar

rationalism and textualism are among the most challenging topics in the history of islamic thought and have shown their first signs and fruits in the thinking and practice of the companions of al-aathar and mu’tazila. in this article, after presenting the most important types of sadeghain’s encountering with these two groups, matching the types is on the agenda in order to open the way to analyze the commonalities and differences of the encountering. the hypothesis of the research was that the common approach of sadeghain in relation to the leaders of the companions of the work was based on referring to the prophetic tradition for religious understanding; along with a measured confrontation with the mu’tazila due to the necessity of reforming the way of using reason and intellect in religious understanding. the findings of the research show the many types of convergence with the companions of aathar against the many types of divergence with the mu’tazila. of course, apart from hadith and rational approaches, other variables have been effective in the type of encountering with these two sects.