تحلیل گفتمان حدیثی شیعه؛ مطالعه موردی کتاب الحجه در کافی

نقش خوانش‌های گوناگون میراث حدیثی شیعه در شکل‌دهی به کنش کاربران گفتمان‌های شیعی و کشمکش‌های گفتمانی بر سر تفسیری صحیح از این میراث، بازاندیشی جوامع حدیثی را بسیار ضروری ساخته است. بررسی کتاب الحجه از مجموعه‌حدیثی کافی به عنوان یک نمونه برای این بازاندیشی با بهره‌گیری از روش تحلیلِ انتقادیِ گفتمان، موضوع مقاله حاضر است. بر اساس پیش‌فرض این روش، هر متن فقط برساخته‌ بافتار تاریخی خود نیست و می‌تواند با یک کنش بیناگفتمانی به یک راهبرد گفتمانی آفرینشگر تبدیل شود و نقشی برسازنده نسبت به بافتار تاریخی خود اجرا کند. کاربست این روش برای تحلیل کتاب ‌الحجه نشان می‌دهد که شیخ کلینی (د.329ه.ق) به منظور یافتن راهی برای برون‌رفت از بحران‌های جامعه‌ شیعه در عصر غیبت صغرا که با فراگیر شدن عقل‌گرایی شیعی هم‌زمان بود، دست به کنشی بینا‌گفتمانی زد. بر این اساس، او در کنار پذیرش دیدگاه حدیث‌گرایان قم درباره علم ائمه(ع)، می‌کوشید از برداشت متهم به تقصیر آنان فاصله بگیرد و با برجسته ساختن باورهای معطوف به وحیانی و الهامی بودن منابع علم ائمه(ع)، حیاتی تازه به عقل شیعی در آن شرایط بحرانی دهد.

Hadith Discourse Analysis of Shi’a; Case Study of Al Hojjah Book

The role of various readings of hadith inheritance of Shi’a on the development of action on discourses of Shiites as well as the discourse disputes concerning a correct interpretation of this inheritance, has necessitated the reconsidering of hadith communities. The study of Al Hojjah book regarded as a collection of hadith in Kafi as a sample for this reviewing by taking advantage of critical discourse analysis method is considered as the topic of this present article. Based on the presumption of this method, every text is not developed out of its own historical context and it can change into a generating discourse strategy thorough an inter discourse action and consequently, it can act a constructive role towards its historical context. The application of this method intended for the analysis of AlHojah book clarifies that Sheikh e Koleini (329 After Hijrah) initiated an inter discourse action to remove the crises of Shiite community in time of minor occultation simultaneous with the propagation of Shiite intellectualism. In this regard, Koleini tried to foreground the resurrection based beliefs towards the sources of Imams’ knowledge, and provided a new life to Shiite intellect in those critical conditions along with accepting the view of those in favor of hadith in Qom, related the science of infallible Imams.