تطور تاریخی راه کارهای تحقق تقیّه در سیره ائمه شیعه(ع)

تقیه یکی از محورهای مهم پژوهش در تاریخ عقاید و باورهای اسلامی ‌است. شیعیان امامیه بیش از دیگر مذاهب به تقیه باور داشته‌اند، بدان عمل کرده‌اند و به بحث درباره ابعاد نظری و فقهی آن پرداخته‌اند. دیگر مذاهب اسلامی ‌به دلیل منحصر دانستن تقیه به صدر اسلام و  پذیرش کاربرد آن در مواردی نادر، علاقه‌ای به پرداختن به این موضوع نشان نداده‌اند.این مقاله می‌کوشد با نگاهی تاریخی، مهم‌ترین روش‌های امامیه را برای عمل به تقیه و تحقق بخشیدن به آن بررسی کند. این بررسی نشان می‌دهد، تقیه تا آغاز قرن دوم، بیشتر ناظر به کتمان، ستر و اظهار خلاف معتقدات قلبی بوده است، اما از سده دوم هجری و با افزایش جمعیت شیعیان و فزونی گرفتن فشارهای سیاسی اجتماعی، رفتارهایی مانند عیب‌جویی و انتقاد از خودی‌ها، ایجاد اختلاف در مسائل دینی و افتراق در میان هم‌کیشان را در برگرفته است.