بیماری تیفوس در ایالت آذربایجان در دوره قاجار (1796-1925)

تیفوس یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که توسط شپش یا کنه یا موش به انسان منتقل می‌شود. نوع کنه‌ای آن بیشتر در مناطق سردسیر چون ایالت آذربایجان که وضعیت زندگی مردم تا حدی غیر بهداشتی و کنه هم به صورت بومی در آن فراوان بوده شایع بوده است. این بیماری در تاریخ ایالت آذربایجان به دو صورت بیماری محلی و بیماری اپیدمی ظاهر شده و باعث تلفات بسیاری گردیده است. اقدامی نیز برای مقابله با آن در دوره قاجار صورت نگرفته است و مردم به نوعی با بیماری تیفوس به عنوان یک بیماری بومی و محلی کنار آمده بودند و تلفاتش هم محدود بود؛ اما با آغاز جنگ جهانی اول در 28 ژوئیه 1914 شیوع اپیدمی بیماری تیفوس به خاطر کمبود مواد بهداشتی و پاک کننده در ایالت آذربایجان به شدت سیر صعودی پیدا کرد و در مارس 1917 در کنار سه عامل قحطی، بیماری‌های وبا، و آنفولانزای اسپانیایی شایع شد و تا 1918 با پایان جنگ جهانی اول تلفات بسیاری بر جای گذاشت. در این مقاله ابتدا به بررسی تاریخچه بیماری تیفوس در جهان پرداخته و سپس به بررسی تاریخچه بیماری بومی و محلی تیفوس در ایالت آذربایجان در دوره قاجار (1796-1925) و در نهایت به بررسی نقش شیوع اپیدمی بیمارى تیفوس در خلال جنگ جهانی اول در کنار سایر عوامل چون وبا، آنفولانزای اسپاتیایی، قحطی بزرگ، سوءتغذیه و فقر غذایی که نقش بسیاری در شدت شیوع این بیماری و کشتار در میان ایرانیان ایالت آذربایجان داشته می‌پردازیم.

typhus disease in the state of azerbaijan during the qajar period (1796-1925)

typhus is a disease common to both humans and animals, transmitted by lice, ticks, or rats. the tick variant of this disease is more prevalent in colder regions such as azerbaijan, where unsanitary living conditions and a local abundance of ticks may exist. historically, typhus appeared in azerbaijan as both a local and an epidemic disease, causing numerous casualties. during the qajar period, no measures were taken to combat it, and typhus was somewhat managed as an endemic and local disease, with casualties kept to a minimum. however, with the onset of world war i on july 28, 1914, the typhus epidemic escalated due to a lack of sanitation and cleaning materials in the province of azerbaijan, eventually. it became widespread in march 1917 alongside the triple threats of famine, cholera, and the spanish flu. it left many casualties at the end of world war i in 1918. in this article, we will first state the global history of typhus and then delve into the history of endemic and local typhus in azerbaijan during the qajar period (1796-1925). finally, we will explore the role of the typhus epidemic during world war i. we will analyze this in conjunction with other factors such as cholera, spatial influenza, severe famine, malnutrition, and food poverty, which played a significant role in the severity of the disease’s spread and the resulting fatalities among iranians in azerbaijan.