مبانی فلسفی اخلاق در علوم پزشکی با رویکرد اسلامی

مقدمه:  هر حیطه ای از دانش بشری، بر مبانی فلسفی ویژه ای پایه گذاری شده است. این اصول، چارچوب اساسی آن را مشخص می کند. هستی شناسی، شناخت شناسی، روش شناسی، و انسان شناسی، مبانی فلسفی تشکیل دهنده ی یک حوزه ی دانشی خاص است. اخلاق در علوم پزشکی نیز در چارچوب مفاهیم اسلامی دارای بنیان‌های فلسفی ویژه‌ی خود است.این پژوهش به واکاوی و تبیین  این مبانی از متون اسلامی به‌ ویژه قرآن است و تلاش دارد در راستای اجرائی نمودن بخشی از اهداف نقشه ی جامع علمی کشور به بومی‌سازی و اسلامی نمودن آن بپردازد. روش‌ها: نوع و پارادایم پژوهش، کیفی است که در قالب، طرح تحقیقاتی غیر‌پیدایشی است و روش جمع آوری داده ها، اسنادی و کتابخانه ای است. رویکرد تجزیه و تحلیل داده ها بصورت توصیفی تفسیری است. این پژوهش با مراجعه به متون اسلامی به‌ویژه قرآن، به استخراج مولفه ها و معیار‌های مورد نظر پرداخته است. یافته‌‌ها: با توجه به مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی اسلام، مهمترین شاخصه‌های اخلاق در علوم پزشکی شامل نگرش توحیدی، انگیزه‌ی قرب الهی، محبت و تقوا است. مفاهیم کاربردی دیگری مثل بندگی، تهذیب نفس نیز در این راستا مطرح است. نتیجه‌گیری: طبیب و سایر عوامل درمانی با بهره‌گیری از توان و ظرفیت نظام مهندسی تربیت اخلاقی اسلام، می‌توانند به اهداف انسانی و اسلامی در دامنه‌ی علوم پزشکی دست یابند. سیستم آموزشی پزشکی و پرورشی دانشگاه‌های علوم پزشکی با مبنا قرار دادن اصول نظام اخلاقی اسلام در برنامه‌های درسی و کار‌آموزی خود می‌توانند، دانشجویان را در حیطه‌ی نگرشی، انگیزه‌شی و مهارتی، مطابق مبانی اسلامی، تربیت نمایند.

Philosophical Foundations of Ethics in Medical Sciences with Islamic Approach

Introduction: Any area of human knowledge is based on special philosophical foundations. These foundations determine the basic framework and paradigm of the area. Ontology, epistemology, methodology, and anthropology are the philosophical foundations that form a specific knowledge area. Ethics in medical sciences has its own philosophical foundations in Islamic framework. Using Islamic texts in general and the holy Quran in particular, this research/study attempts to analyze and identify these foundations, and, in an attempt to execute a part of the objectives of the Comprehensive and Scientific Map of Iran, it tries to localize and Islamicize these foundations.   Methods: This is a qualitative research that is based on emergent design. The data collection procedure is documentary and library resource and the data analysis approach is considered to be descriptiveinterpretive. Islamic texts and the holy Quran in particular are sources of extraction of our intended components and criteria. Results: According to the foundations of Ontology, Epistemology, Methodology, and Islamic Anthropology, the most important characteristics of ethics in medical sciences include monotheism, motivations for closeness to God, kindness, and virtue. Other practical concepts such as thralldomand purification of soul are also taken into account in this study. Conclusion: Using the capacity of Islamic moral education system, doctors and other healthcare providers could achieve Islamic and humanity goals in medical sciences. The medical education system of universities of medical sciences can use philosophical principles of Islamic ethical system in their curriculum programs and internships as a basis to improve students’ attitude, motivation and skills based on Islamic foundations.