تحلیل عوامل موثر بر مصرف دخانیات در ایران؛ بررسی بودجه خانوار

مقدمه: یکی از بزرگترین دست آوردهای برنامه‌های سلامت عمومی در سرتاسر دنیا، کاهش مصرف دخانیات طی دهه های اخیر می باشد. هدف این مطالعه تعیین میزان تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و دموگرافیک موثر بر مصرف دخانیات ایرانیان بوده است.روش بررسی: پژوهش حاضر کاربردی-توصیفی است. این مطالعه برای 114826 خانوار ایرانی طی سال‌های 1386 تا 1394 انجام شده است و اطلاعات آماری مورد نیاز با استفاده از نرم افزار stata.13 از داده‌های خام هزینه و درآمد خانوارها موجود در مرکز آمار ایران استخراج شده است. در این مطالعه از رهیافت دابل هاردل یا دو مانعی (double hurdle) برای تمایز بین عدم تمایل به مصرف و راه حل‌ گوشه‌ای بهره گرفته شده است که برآورد ضرایب نیز با نرم‌افزار stata.13 انجام شده است.یافته ها: اثرات نهایی به‌دست آمده برای معادله مصرف مدل دابل هاردل بدین‌صورت می‌باشد: درآمد (8/ 1)، قیمت (6/ 2-)، وضعیت اشتغال (7/ 1-)، سن (5/ 0-)، وضعیت مالکیت مسکن (9/ 2-)، وضعیت تاهل (08/ 6-)، وضعیت تحصیلات (4/ 1-)، حضور فرزندان زیر 14 سال در خانوار (9/ 1)، جنسیت (6/ 12). اثرات نهایی معادله مشارکت نیز برای تمایل به مصرف بدین ترتیب به‌دست آمده است: وضعیت اشتغال (28/ 0-)، سن (1/ 0-)، وضعیت مالکیت مسکن (15/ 0-)، وضعیت تاهل (16/ 0-)، وضعیت تحصیلات (07/ 0-)، حضور فرزندان زیر 14 سال (07/ 0)، جنسیت (8/ 1) به‌طوری‌که تمامی ضرایب حداقل در سطح 5 درصد معنی‌دار هستند.نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد با توجه به اثرات نهایی محاسبه شده برای معادلۀ مصرف، تاثیر عوامل دموگرافیک بر مصرف دخانیات بیشتر از عوامل اقتصادی است. لذا توجه سیاستگذاران به اشتغال، ازدواج و مسکن افراد جامعه می‌تواند در کاهش مصرف دخانیات و بهبود سلامت عمومی کاربرد داشته باشد.