بررسی برهم‌کنش ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه لاین‌های جهش‌یافته کلزای زمستانه با استفاده از روش‌های پارامتری، ناپارامتری و شاخص siig

اثر متقابل ژنوتیپ × محیط مسئله‌ای مهم در مطالعه صفات کمی می‎باشد، زیرا پایداری عملکرد در محیط‌های مختلف را کاهش می‌دهد. در این راستا، به‌منظور تجزیه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین پایداری عملکرد دانه و سازگاری لاین‌های جهش‌یافته کلزای زمستانه، تعداد 9 لاین و 6 رقم در شش ایستگاه‌ تحقیقاتی (اصفهان، همدان، کرج، کرمانشاه، قزوین و زرقان) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به‌مدت دو سال زراعی (1400-1402) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثرات محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی‌دار بود. معنی‌دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ‌ها در محیط‌های مختلف بود و از این‌رو، امکان تجزیه پایداری ژنوتیپ‌ها وجود داشت. بر اساس نتایج تجزیه پایداری با روش ابرهارت و راسل، رقم طلایه با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیون نزدیک به یک به‌عنوان ژنوتیپ با سازگاری عمومی بالا برای تمام مناطق شناخته شد. بر اساس روش گزینش هم‌زمان برای عملکرد و پایداری (ysi)، لاین‌های z-900-6، t-1200-1 و رقم طلایه با کمترین مقادیر به‌عنوان پایدارترین و ارقام زرفام، اوکاپی و اکسپرس با بیشترین مقدار آماره‌ مذکور به‌عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ‌ها شناسایی شدند. همچنین بر اساس شاخص siig، لاین‌های z-900-6، t-1200-1 و رقم طلایه با داشتن مقدار siig بالا و همچنین عملکرد دانه بالاتر از میانگین به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر از نظر پایداری و عملکرد دانه شناخته شدند؛ بنابراین لاین‌های z-900-6 و t-1200-1 قابلیت ورود به آزمایش‌های تحقیقی-ترویجی به‌منظور معرفی به‌عنوان رقم جدید را دارند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای، هر دو سال آزمایش مکان‌های کرج، زرقان، کرمانشاه و اصفهان در یک گروه قرار گرفتند که نشان‌دهنده قابلیت پیش‌بینی و تکرارپذیری بالای این مکان‌ها می‌باشد

studying the genotype × environment interaction and grain yield stability of winter oilseed rape mutant lines using parametric, non-parametric and siig index methods

the genotype × environment interaction is a major challenge in studying quantitative characters because it reduces grain yield stability in different environments. in this regard, to analysis the genotype × environment interactions and to determine the yield stability of winter rapeseed mutant lines, 9 lines and 6 cultivars were evaluated in a randomized complete block design with three replications in six experimental field stations (esfahan, hamedan, karaj, kermanshah, qazvin and zarghan) during 2021–2023 croping seasons. the combined analysis of variance indicated that the effects of environments, genotypes and genotype × environment interaction were significant, suggesting that the genotypes responded differently in the studied environment conditions. so, there was the possibility of stability analysis. according to the stability analysis results using the eberhart and russel method, the talaye cultivar with higher grain yield than overall mean and regression coefficient equal to one (bi=1) was identified as the genotype with high general stability for all regions. based on the simultaneous selection method for yield and stability (ysi), the lines z-900-6, t-1200-1, and talaye cultivar with the lowest values were stable, whereas zarafam, okapi and express cultivars with the highest values were unstable. also, based on the siig index, the lines z-900-6, t-1200-1, and talaye cultivar with having high siig values as well as higher grain yields that total average was recognized as superior genotypes from the point of stability and grain yield. according to the results of cluster analysis, karaj, zarghan, kermanshah and isfahan locations were located in a group that indicates these locations had high predictability and repeatability power.