انتخاب توده‌های محلی و ارقام تجاری طالبی و خربزه متحمل به تنش خشکی با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره و شاخص‌های تحمل

به‌منظور انتخاب متحمل‌ترین ژنوتیپ طالبی و خربزه به تنش خشکی، تعداد30 توده محلی و رقم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد، در سال1397 بررسی گردیدند. آزمایش در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی اجرا شد. تنش خشکی از آغاز میوه‌دهی اعمال گردید. آبیاری بر اساس میزان تبخیر از تشتک تبخیر کلاس a (شرایط نرمال: 50میلی‌متر و شرایط تنش: 100 میلی‌متر) انجام شد. نتایج این مطالعه نشان داد که همبستگی بالا بین عملکرد در شرایط تنش (ys) و آبیاری نرمال (yp) با شاخص‌های تحمل به تنش خشکی از جمله  mp(میانگین عملکرد)،gmp  (میانگین هندسی عملکرد) و sti (شاخص تحمل تنش) وجود داشت. وراثت‌پذیری عمومی در شرایط تنش خشکی از 81 درصد برای عملکرد میوه در بوته تا 97 درصد برای تعداد میوه متغیر بود. در شرایط تنش خشکی، بالاترین درصد ضریب تنوع ژنتیکی (gcv) برای صفات وزن گوشت و پوست (49 درصد)، تعداد میوه (47 درصد) و کمترین مقدار برای روز تا رسیدگی (4 درصد) به‌دست آمد. بر اساس نمودار بای‌پلات تجزیه به مولفه‌های اصلی توده‌های ممقانی، ریش‌بابا، گرمک، ملون ژاپنی، خربزه شاد‌گان و خربزه نهاوندی به‌عنوان متحمل‌ و توده مازندرانی، ازبک یک و گینسن‌ماکوآ به‌عنوان حساس‌ به تنش خشکی شناسایی شدند. یافته‌های مطالعه حاضر می‌تواند در فرآیند تلاقی بین توده‌های محلی و ارقام تجاری مورد استفاده قرار گرفته و در نهایت موجب تسریع در برنامه‌های  بهنژادی با هدف تولید ارقام متحمل به تنش خشکی طالبی و خربزه شوند.

selection of drought tolerant melon genotypes using multivariate statistical methods and tolerance indices

in order to select the most tolerant genotypes of melon to drought stress, 30 landraces and cultivars were evaluated at broujerd agricultural research station in 2018. under normal and drought stress conditions genotypes were evaluated in a randomized complete block design with three replications. drought stress was started when fruits appeared. based on the rate of evaporation in class a evaporation pan (normal conditions: 50 mm, stress conditions: 100 mm), irrigation was carried out. the results of this study showed that yield under drought stress and normal conditions showed high correlations with stress tolerance indices such as mp (mean productivity), gmp (geometric mean productivity) and sti (suitability tolerance index). the broad sense hereditary under drought stress condition varied from 81% for yield per plant to 97% for the fruit lenght. under drought stress condition, the highest percentage of genetic coefficient of variation (gcv) was observed for weight of flesh and skin (49 percent) and the lowest for days to maturity (4 percent). based on the pca biplot, the genotypes of mamaghani, rish-baba, garmak and japuni melon were identified as tolerant and mazandrani, uzbak1 and ginsen makuwa were classified as sensitive to drought stress. these results could be useful for breeding purposes and the genotypes can be crossed with each other to produce segregating populations and selection of the best plants.