برآورد عمل ژن و پارامترهای ژنتیکی صفات مورفولوژیک در جمعیت‌های f2 ،f1 و f3 گوجه‌فرنگی (.lycopersicum esculantum l)

گوجه‌فرنگی مهم‌ترین محصول در بین سبزیجات، بعد از سیب‌زمینی می‌باشد و ایران رتبه ششم جهانی سطح زیرکشت آن را به خود اختصاص داده است. متاسفانه هرساله بیش از 95 درصد بذرهای هیبرید سبزیجات وارد می‌شود. مطالعه ی حاضر به‌منظور ارزیابی هیبریدهای وارداتی مرسوم (8320، eden، matin و xaman) و نسل‎های f2 و f3 حاصل از خودگشنی آن‎ها صورت گرفت. در همین راستا پس از تولید نسل های f2 و f3 سه نسل (f1، f2 و f3) در کنار هم همراه با شاهد (early orbana y) طی سال های 98-1397 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار کشت شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس برای صفات عملکرد تک‌بوته، روز تا گلدهی، متوسط وزن تک‌میوه، میوه‌های برداشت شده، اسیدیته (ph)، در سطح احتمال یک درصد و مواد جامد محلول (tss) در سطح پنج درصد معنی‌دار بودند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد تک‌بوته برای8320 f1  (10920.10 گرم)، بالاترین تعداد روز تا گلدهی در xaman f2 (47.01 روز)، بالاترین متوسط وزن تک‎میوه در xaman f1 (115.50 گرم)، بیشترین تعداد میوه های برداشت شده در xaman f1 (106.62)، کمترین مقدار اسیدیته (ph) در 8320 f1 (4.10) و بیشترین مقدار مواد جامد محلول را در نسل matin f3 (4.96) مشاهده شد. نتایج حاصل از برآورد پارامترهای ژنتیکی نشان داد اکثر صفات ارزیابی شده از واریانس ژنتیکی و فنوتیپی بالایی برخوردار بودند اما اختلاف جزئی بین ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی مشاهده شد که بیانگر تاثیر اندک محیط بر کنترل این صفات می‌باشد. بزرگ بودن واریانس غالبیت نسبت به واریانس افزایشی در اکثر صفات باعث شد درجه غالبیت بزرگ تر از یک به‌دست آید؛ بنابراین احتمال کنترل صفات توسط ژن‌های با اثرات غالبیت یا فوق‌غالبیت بالا می باشد و جهت بهبود این صفات باید از روش های مبتنی‌بر تولید لاین، دورگ گیری و استفاده از هتروزیس استفاده نمود.

estimation of gene action and genetic parameters for morphological traits in f1, f2 and f3 generations of tomato (lycopersicum esculantum l.)

tomato is the second most important vegetables, after potato, which has the highest area of cultivation worldwide. acording to fao statistics, iran is the sixth producer of tomato cultivation in the world. however, more than 95 percent of vegetable seeds are imported into the country. the present study was conducted in order to evaluate commercial imported hybrids (8320, eden, matin and xaman) and the f2 and f3 generations resulting from their self-breeding. in this regard, after the production of f2 and f3 generations, three generations (f1, f2 and f3) together with the control variety (early orbana y) were evaluated in the research farm of seed and plant improvement institute, karaj, iran, based on a randomized complete block design with four replications during 2019-2020. the analysis of variance showed that the difference among genotypes for single plant yield, days to flowering, average single fruit weight, number of fruits harvested and acidity (ph), was significant at the level of 1% probability and total soluble solids (tss) was significant at the level of 5%. the results of the mean comparison showed that the highest mean of single plant yield belonged to 8320 f1 (10920/10g), the highest days to flowering was observed in xaman f2 (47.01 days), the highest mean weight of single fruit was observed in xaman f1 (115.50 g), the highest number of fruits harvested was in xaman f1 (106.62), the highest amount of total soluble solids was in matin f3 generation (4.96) and the lowest amount of acidity (ph) was in 8320 f1 (4.10). the results of estimating genetic parameters showed that most of the evaluated traits had high genetic and phenotypic variances, but a slight difference was observed between the coefficient of phototypic variation and the coefficient of genotypic variation, which indicates a small effect of environment on the control of these traits. higher variance of dominance than additive variance in most traits caused the degree of dominance to be greater than one, therefore, the possibility of control of traits by genes with dominance or over-dominance effects is high, and in order to improve these traits, the methods for hybrid development are suggested.