ارزیابی تنوع ژنتیکی صفات فنولوژی و اجزای عملکرد دانه کنجد (sesamum indicum l.)، در منطقه دشتستان با روش‌های آماری چند متغیره

کنجد به‌دلیل مقاومت بالا به خشکی گیاهی مطلوب برای شرایط محیطی نامناسب است. آزمایش‌ ژنوتیپ های مختلف در شرایط آب و هوایی مختلف نقش اساسی در انتخاب بهترین ژنوتیپ‌ها قبل از آزادسازی تجاری یک رقم و شناسایی صفات گیاهی دارد که باید در طول آزمایش‌های به نژادی برای آن محیط مورد پایش قرار گیرند. در مطالعه حاضر 10 لاین امید بخش حاصل از آزمایش های مقدماتی عملکرد به همراه 6 رقم محلی از مناطق گرم، جهت ارزیابی سازگاری به‌صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1398 و 1399 در اقلیم دشتستان در استان بوشهر بررسی شدند. در طول فصل رشد صفات فنولوژی، اجزای عملکرد دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شد. تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ‌های مختلف برای صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه فرعی، ارتفاع اولین کپسول، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در گیاه، طول کپسول، طول ناحیه کپسول دهنده، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه نشان داد. بر اساس مقایسه میانگین صفات و تجزیه بای پلات ژنوتیپ های شماره 12 (local dashtestan)، 2 (ses97-103)، 7 (ses97-110) و 15 (local jiroft) با عملکرد بالاتر شناسایی شدند. ژنوتیپ های شماره 5 (ses97-105) و 14 (ses97-124) با 104/5 روز و ژنوتیپ شماره 4 (local darab1) با 111 روز کمترین و بیشترین تعداد روز تا رسیدگی را نشان دادند. صفت ارتفاع اولین کپسول بیشترین همبستگی فنوتیپی (0.56) و ژنتیکی (0.78) مثبت و معنی دار را با عملکرد نشان داد. صفات روز تا انتهای گل دهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک همبستگی ژنتیکی منفی را با عملکرد نشان دادند. تجزیه خوشه ای، 16 ژنوتیپ کنجد را به چهار گروه مجزا از هم تفکیک کرد. بر اساس تجزیه رگرسیون صفت ارتفاع اولین کپسول به‌عنوان حساس ترین صفت در پیش بینی عملکرد ژنوتیپ های کنجد در اقلیم دشتستان شناسایی شد که به نظر می رسد در طول برنامه های به نژادی باید مدنظر به‌نژادگران قرار گیرد.

evaluation of genetic diversity for phonological and grain yield-related traits of sesame (sesamum indicum l.) in the dashtestan region with multivariate statistical methods

sesame is an important crop plant for harsh environmental conditions because it is relatively resistance to drought stress. evaluation of different genotypes in different climate condition plays a fundamental role in selection of the best genotypes before the commercial release of a variety and helping in identify plant traits that should be monitored during breeding experiments. in the present study, 10 promising lines obtained from the preliminary yield test were investigated to evaluate the yield compatibility along with 6 local cultivars in a randomized complete block design experiment with three replications in two cropping years (2018 and 2019) in dashtestan climate condition in bushehr province. during the growing season, phenology traits, grain yield components and grain yield were measured. based on the results of anova, statistically significant difference was observed between different genotypes for plant height, height of the first sub branch, height of the first capsule, number of sub branches, number of capsules per plant, length of capsule, length of capsule bearing zone, number of seeds in capsule and grain yield. based on the mean comparison and biplot analysis the genotype 12 (local dashtestan), 2 (ses97-103), 7 (ses97-110) and 15 (local jiroft), were identified as superior genotypes for grain yield. genotype 5 (ses97-105) and genotypes 14 (ses97-124) with 104.5 days and 4 (local darab1) with 111 showed the highest and lowest number of days to maturity, respectively. first capsule height showed the highest positive and significant phenotype (0.56) and genetic (0.78) correlation with grain yield. days to the end of flowering and days to physiological maturity traits showed a negative genetic correlation with yield. cluster analysis separated 16 sesame genotypes into four separate groups. based on regression analysis, the height of the first capsule was identified as the most sensitive trait in predicting the yield of sesame genotypes in dashtestan region in bushehr province, which seems it can be considered during breeding programs.