استفاده از شاخص‌های گزینش برای بهبود عملکرد دانه در توده‌های بومی کنجد

انتخاب ژنوتیپ ها بر اساس صفات چندگانه، موضوعی اساسی و بخش مهمی از فرآیند به نژادی گیاهی می‌باشد. در پژوهش حاضر، کارایی شاخص های گزینش بر اساس صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی برای بهبود عملکرد دانه در کنجد مورد مطالعه قرار گرفت. ارزیابی فنوتیپی 25 توده بومی کنجد در قالب طرح کاملاً تصادفی با 10 تکرار تحت شرایط ارومیه در سال 1396 انجام شد. نتایج نشان داد که همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی بین عملکرد دانه و صفات تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد شاخه های جانبی، دمای برگ، شاخص سطح برگ و وزن بیولوژیک، مثبت و معنی دار بود. با تجزیه رگرسیون، صفات تعداد کپسول و تعداد شاخه های جانبی به عنوان متغیرهای علّت ردیف اول و صفات وزن بیولوژیک، شاخص برداشت، شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته و کلروفیل به عنوان متغیرهای علّت ردیف دوم شناسایی شدند. جهت به‌دست آوردن شاخص های گزینشی از دو روش بهینه و پایه و نیز از ده بردار مختلف از ارزش های اقتصادی صفات استفاده شد. بردارها بر اساس اطلاعات تجزیه همبستگی، رگرسیون، علیت و وراثت پذیری صفات بودند. شاخص های سوم و چهارم که در آن ها متغیرهای علّت ردیف اول وارد مدل شده بودند، سودمندی نسبی بالایی نشان دادند و از نظر این دو شاخص توده های شماره 12، 17، 18 و 19 به عنوان مطلوب ترین توده ها شناسایی شدند. در نهایت پیشنهاد می گردد که کارایی این شاخص ها در شرایط مزرعه نیز مورد ارزیابی قرار گیرد.

Use of Selection Indices for Improving Grain Yield in Sesame Local Populations

The selection of genotypes based on multiple traits is a fundamental issue and an important part of the process of plant breeding. In the present study, the efficiency of selection indices based on phenological, morphological and physiological traits was studied to improve sesame grain yield. The evaluation of 25 sesame populations was realized in a completely randomized design with 10 replications under Urmia conditions in 2017.The results showed that phenotypic and genotypic correlations between grain yield and No. of capsules per plant, No. of grains per capsule, No. of branches, leaf temperature, leaf index and biological weight were positive and significant. By regression and path analysis, the No. of capsules and No. of branches were identified as the variables of the firstorder cause and biological weight, harvest index, leaf index, plant height and chlorophyll as the secondorder cause variables, among which only plant height had a direct negative effect. In order to obtain selection indices, two optimal and basic methods and ten different vectors of economic values of traits were used. The vectors were based on the analysis of correlation, regression, path and broad sense heritability. The third and fourth indices, in which the firstorder cause entered the model, showed high relative efficiency and in terms of these two indices, and the sesame populations with code number of 12, 17, 18 and 19 populations were identified as the most desirable populations. Finally, it is suggested that the efficiency of these selection indices be evaluated in the field