تبیین ارتباط سازماندهی فضایی و جهت گیری خانه‌های تاریخی با تاکید بر نقش ورودی (نمونه موردی: خانه های بومی تبریز در دوره قاجار)

معمار سنتی گاه با جهت گیری، تمایل خویش را جهت حل مسئله از طریق سلسله مراتب دسترسی در سازماندهی فضایی، نشان داده است. ورودی به عنوان عضوی با اهمیت در نظلم سلسله مراتب دسترسی، شروع کننده و حلقه اتصال فضاها، می تواند بر جهت گیری خانه های بومی اثر گذار باشد. این پژوهش با هدف شناخت عوامل موثر بر جهت گیری خانه های بومی، در پی پاسخگویی به این سوال بود که چه ارتباطی میان جهت گیری خانه های قاجاری تبریز و سازمان فضایی آن ها از منظر نظام ورودی برقرار است؟ در این راستا، پژوهش فرایندی کیفی با هدف توصیفی descriptive و رویکردی مبتنی بر نمونه پژوهی case study دارد که از حیث زمانی مقطعی و گذشته نگر و مبتنی بر استدلال های استقرایی و به لحاظ نتیجه، بنیادی است. طی بررسی‌ها، هدف از طراحی ورودی، هدفمندبودن مسیر دسترسی به حیاط بود و دستگاه ورودی نقش بسزایی در جهت‌گیری دارد؛ بدین‌صورت که با وجود تعدد ورودی که هرکدام، امکان تقسیم خانه به یک بخش مجزا را دارند و هر بخش می‌تواند جهت‌گیری و محور خاص خود را داشته باشد. نظام فضایی هر بخش بر عهده حیاط (در ورودی‌های حیاط بیرونی) و تالار (در ورودی‌های سایر جبهه‌ها) است که با گذشت زمان و نزدیک‌شدن به انتهای دوره قاجار و توسعه‌عمودی خانه‌ها، این نقش از تالار به سرسرا محول شده است. همچنین سازماندهی با سرسرا بر خلاف سازماندهی با تالار، موجب کاهش استقلال و افزایش انعطاف‌پذیری فضاها شده است.

explaining the relationship between spatial organization and orientation of historical houses with emphasis on the role of the entrance (case study: vernacular houses of tabriz in the qajar period)

1. introduction ron, along with the home space agency, has placed spaces on the axes of the building (haeri,2009). the axes have a linear, dimension and direction, and these features form the path of motion, direction, and human look (nawa and haji qasemi, 2012: 60). it is important to identify the axes and elements have organized and shaped these axes in order to understand the access of spaces by understanding the system governing the spatial organization. in this regard, the entrance as the initiator of access to space organization can be an effective factor in the orientation of the building. this article aims to understand the factors affecting the orientation of homes, seeking to answer the question, how does the entrance influence the orientation of the building?2. literature review architectural orientation can be studied in many ways. orientation in iranian architecture can be examined both material-physical and conceptual. the material-physical sector has been defined mostly in climatic issues and optimal use of energy (lashkari et al, 2011: 49), which emerges by organizing from the beginning of the building. spatial organization is, in fact, awareness of how and the possibility of different experiences in space with definition, composition and distinction (haeri, 2009: 44). unlike previous research, this research focuses its discussion on how the spatial organization affects the orientation of houses, rather than dealing with the impact of climate and urban issues, etc.