نقش دانش بومی در مدیریت منابع آب مورد مطالعه دهستان شاسکوه شهرستان زیرکوه

از دیرباز محدودیت منابع آب در ایران، ابداع و خلق روش های مناسب جهت افزایش راندمان بهره برداری از آب را در جوامع روستایی الزام آور ساخته، چرا که آب یکی از ارکان اصلی رشد و توسعه پایدار جوامع روستاییاست. بررسی نظام مدیریت بومی منابع آب در ایران نشان می دهد که همواره کشاورزان ایرانی به شیوه های پایدار استحصال آب و سازگار با شرایط اقلیمی منطقه زیست خود توجه داشته اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر اسناد، تهیه پرسشنامه محقق ساخته، بازدید میدانی و انجام مصاحبه های عمیق منطبق با تجربیات، دانش ها و بینش افراد مورد مصاحبه در ارتباط با ناشناخته ها و نایافته های دانش بومی در حوزه مدیریت منابع آب جوامع روستایی دهستان شاسکوه شهرستان زیرکوه انجام شده است. نتایج این پژوهش بیانگر کارآمدی رویکردهای سنتی و نظام مدیریت بومی منابع آب است. نتایج پژوهش کیفی نشان داد که بهره برداران محلی در مقوله های آبیاری، مدیریت ذخیره، مصرف و توزیع آب از شیوه های مختلف زیست بوم سازگار بهره می گیرند.در بخش کیفی این دانش ارزشمند از مرحله شناسایی آغاز و بر مبنای آن از جامعه بهره بردار میزان اثرگذاری هرکدام از شیوه ها موردبررسی قرار گرفت که در تمامی ابعاد شیوه های مورداستفاده اثرگذاری آن تایید شد.به طور مثال قنات های دوازده امام روستای نوده و قنات چناران که در سال های اخیر کاهش محسوسی داشته و برای آبیاری به حد کفایت نبوده، با ایجاد سدهای خاکی دست ساز در بالادست قنوات، آبدهی آن افرایش یافته و با استخربندی حجم و سرعت آب بیشتر شده و برای آبیاری و کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. به این ترتیب ضرورت شناخت و بهره جستن از دانش و تجربه چند هزارساله مردمان بومی که یکی از مهم ترین سرمایه های اجتماعی هر جامعه محسوب می شود و مقدمه دستیابی به توسعه پایدار و بازسازی و بقای حیات جوامع روستایی بر مبنای رویکرد توسعه درون زا، ضروری به نظر می رسد.

the role of indigenous knowledge in the management of water resources case study, shaskoh village, zirkoh city

for a long time, water resources in iran have made it necessary to invent and create suitable methods to increase the efficiency of water use in rural communities, because water is one of the main pillars of sustainable growth and development of ruralcommunities. the investigation of the indigenous water resources management system in iran shows that iranian farmers have always paid attention to the sustainable methods of water extraction and compatible with the climatic conditions of their living area. thecurrent research is based on the descriptive-analytical method based on documents, preparation of a researcher-made questionnaire, field visit and conducting scientific interviews according to the experiences, knowledge and insights of the interviewees in relation to the unknown and undiscovered local knowledge in the field of communitywater resource management. the results of this research show the efficiency of traditional approaches and local management system of water resources. the results of the qualitative research showed that the local users in the categories of irrigation, storage management, consumption and distribution of water use different ecologically compatible methods. in the qualitative part of this valuable knowledge started from the identification stage and based on that, the effectiveness of each of the methods was examined from the benefiting community, and its effectiveness was confirmed in all dimensions of the methods used. for example, the aqueducts of twelve imams in nodehvillage and chenaran aqueducts, which have decreased significantly in recent years and were not sufficient for irrigation, have been increased by creating artificial earth dams above the aqueducts, and by pooling the volume and speed of water increased and used for irrigation and agriculture. thus, the need to recognize and benefit from the knowledge and experience of thousands of years of indigenous people, which is considered as one of the most important social assets of any society, and the introduction to achieving sustainable development and the reconstruction and survival of rural communities based on the endogenous development approach, seems necessary.