اتنواکولوژی مراتع شور و قلیایی ترکمن‌صحرا با استفاده از دانش سنتی دامداران ترکمن: مطالعه موردی شهرستان آ‌ق‌قلا استان گلستان

دانش بوم شناختی سنتی جوامع محلی جهان در طبقه بندی پوشش گیاهی، زیستگاه ها و سایر اجزای اکوسیستم های مرتعی می تواند در راستای مدیریت و حفاظت منابع طبیعی مورداستفاده قرار گیرد در پژوهش حاضر سوال اصلی نحوه درک دامداران از گیاهان در مراتع شور و قلیایی و رابطه بین آب، خاک و گیاه بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با دامداران مرتع اینچه‌برون شهرستان آق‌قلا استان گلستان صورت گرفت. دامداران به 38 گونه گیاهی با ارائه نام محلی اشاره کردند. دانش سنتی دامداران نشان داد زمین در مراتع ترکمن‌صحرا یا شیرین است یا شور و به جای این دو اصطلاح، اصطلاحات سالم - ناسالم و خوب - بد نیز در توصیف نوع زمین کاربرد دارند. دامداران در ادامه هفت طبقه خاک شیشه‌ای، شُر، مرطوب، نائور، تپه‌ای، قرمز و سیاه را معرفی کردند که در هر یک از این طبقات گونه‌های گیاهی خاصی حضور دارند. نتایج این پژوهش نشان داد دامداران ترکمن از دانش غنی در خصوص توصیف گیاهان و زیستگاه‌های آنها برخوردار هستند. نوآوری این مطالعه استفاده از دانش سنتی دامداران ترکمن در شناسایی گیاهان، طبقات خاک و ویژگی‌های آن بود که برای اولین بار در منطقه انجام شده است. پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاری در زمینه مدیریت منابع طبیعی ایران جهت استفاده از دانش بوم‌شناختی سنتی جوامع محلی، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری از پایین به بالا را نیز مد نظر قرار دهد. همچنین دانش سنتی دامداران در زمینه طبقه بندی اراضی و گیاهان در طرح هایی همچون طرح های مرتع داری و پروژه های اصلاح و احیاء مراتع مورداستفاده قرار بگیرد.

ethnoecology of turkmen sahra saline and alkaline rangelands using traditional knowledge of turkmen herders: a case study in aq qala county, golestan province

traditional ecological knowledge of local communities worldwide associated withclassification of plants, habitats and other parts of rangeland ecosystems can be usedin natural resources management and conservation. the main question in this studyis how herders perceive plants in saline and alkaline rangelands and the relationbetween water, soil and plants. data collection was done using field walks and semistructuredinterviews with herders in incheh borun rangeland, aq qala county atgolestan province, iran. herders mentioned 38 plant species with local names.traditional knowledge of herders showed that land in turkmen sahra is classifiedinto two categories of sour and sweet and ocassionally healthy-unhealthy or goodbadare used instead to describe land. herders also described seven categories forsoil including shishei (glassy), shor (sour), martoob (wet), naor (small basins),tappeh (hill), ghermez (red) and siah (black) where specific plants grow in eachcategory. the result of this study showed that turkmen herders carry richknowledge regarding the description of plants and habitats. the innovation of thisstudy was using turkmen herders’ traditional knowledge in identification of plants,soil categories and their characteristics which is done for the first time in the region.it is recommended that policymaking in natural resources management of iran applybuttom-up planning and decision-making in order to use traditional ecologicalknowledge of local communities. moreover, traditional knowledge of herdersregarding land and plant classification should be taken into consideration inrangeland plans and restoration and rehabilitation operations.