ورود نقش مایۀ طاووس به هنر زرتشتی‌ دوزی

زرتشتیان ایران، کهن ترین بومیان ایران محسوب می‌شوند. اینان پس از حمله اعراب به ایران مدتی را در خراسان زندگی می‌کردند و سپس به یزد و کرمان رفتند. اما عدّۀ دیگری از ایشان به هندوستان کوچیدند. دورۀ قاجار که همزمان با زایش هنر زرتشتی‌دوزی است، زرتشتیان هندوستان که اغلب تجار پارچه بودند، به ایران آمدند و به زرتشتیان ایران کمک های بسیاری نمودند. ارتباط زرتشتیان ایران و هند، مسبب انتقال الگوهای فرهنگی و هنری بسیاری شد. چنانکه برخی از تجار هندی با بانوان زرتشتی ایران ازدواج کردند و برای همسرانشان از طاووس (پرنده-ای که بومی ایران نیست) و زیبایی آن توصیف کردند. تصویر ذهنی بانوان زرتشتی از این پرنده، باعث به وجود آمد اشکال مختلفی از طاووس در هنر زرتشتی دوزی شد. طاووس، در هنر عصر ساسانی دارای اهمیت بسیار بود و یادآور الهۀ آناهیتا در آیین زرتشتی است. تکرار این نقشمایه به صورت نمادین در البسۀ بانوان هنرمند زرتشتی به نوعی احیای تفکرات دینی ایشان است.در این نوشتار، تلاش شده است تا هنر زرتشتی دوزی که هنر بومی ایران است، در زادگاه خود مورد مطالعه قرار گیرد و به دلایل به وجود آمدن نقش مایۀ طاووس در این هنربررسی شود. با توجه به اینکه تمام نقش مایه های هنر زرتشتی دوزی با الهام از طبیعت ایران است، مهم ترین سوال این پژوهش شکل می گیرد که چرا عکس طاووس به اشکال مختلف (بی شباهت به طاووس طبیعی/رئال) به این هنر وارد شده است؟

the entry of the peacock motif into the art of zoroastrian embroidery

zoroastrians of iran are considered the oldest natives of iran. after the arab attack on iran, they lived in khorasan for some time and then went to yazd and kerman. but some of them moved to india. qajar period, which coincides with the birth of zoroastrian-embroidery art (zartoshti-duzi), zoroastrians from india, who were mostly cloth merchants, came to iran and provided a lot of help to iranian zoroastrians. as some indian merchants married iranian zoroastrian women and described to their wives about the peacock (a bird that is not native to iran) and its beauty. zoroastrian women’s mental image of this bird caused various forms of peacocks in zoroastrian embroidery art. the peacock was very important in the art of the sasanian era and is reminiscent of the goddess anahita in zoroastrianism. repetition of this pattern symbolically in the clothes of women zoroastrian artists is a way of reviving their religious thoughts. in this article, an attempt has been made to study the art of zoroastrian embroidery, which is a native art of iran, in its birthplace, and to discuss the reasons for the appearance of the peacock motif in this art.