مقدمه ای بر قوم‌جانورشناسی به عنوان بخشی از دانش سنتی با نمونه‌هایی از دانش قوم‌جانورشناسی ساکنان منطقۀ حفاظت شدۀ اشترانکوه در استان لرستان

قوم‌جانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه‌ تعامل‌ بین گروه‏های انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آن‏ها است. این دانش جنبه‌های نامگذاری، شناسایی عادت‌های غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماری‌های جانوران و شیوه‌ درمان آنها، محافظت انسان‌‏ها از خطر جانوران، استفاده‌های جانوران برای اهداف دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان، شیوه‌های تعامل با جانوران برای اهداف حفاظتی و همانند آن‏ها است.روﻧﺪ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﻮع زﯾﺴﺘﯽ، ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ را در ﺟﺴﺘﺠﻮی دﻻﯾﻞ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮران وﺣﺸﯽ و اﻧﻘﺮاض آن ﻫﺎ و ﺷﯿﻮه ﻫﺎی ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﻬﺘﺮ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﯿﻮه ﻫﺎی ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺳﺎﮐﻨﺎن و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن زﯾﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری و ﺗﻌﺎرض ﻫﺎی ﺑﯿﻦ ﺟﺎﻧﻮران و اﻧﺴﺎن رﻫﻨﻤﻮن ﺷﺪ ﺗﺎ از طریق ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮی را ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻣﺤﻠﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﻫﺪف ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ داﻧﺶ ﻗﻮم ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ در ﭘﻬﻨﻪ پژوهش های داﻧﺶ ﺑﻮﻣﯽ اﺳﺖ. اﺑﺘﺪا داﻧﺶ ﺳﻨﺘﯽ، اﮐﻮﻟﻮژی ﻗﻮﻣﯽ، زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﻮﻣﯽ و زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی ﺧﺮد آن از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﻮﻣﯽ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻣﺮور ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی کلاﺳﯿﮑﯽ از ﻣﯿﺮاث اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزﻧﺎﻣﻪ و ﮐﺒﻮﺗﺮﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪی از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻼش ﺷﺪه زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﻮﻣﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮔﺮدد. در اداﻣﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از داﻧﺶ ﻗﻮم ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﻨﻄﻘﮥ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪة اﺷﺘﺮاﻧﮑﻮه در مورد ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت زﯾﺴﺘﮕﺎﻫﯽ، ﻋﺎدت ﻫﺎی ﻻﻧﻪ ﮔﺰﯾﻨﯽ، ﻏﺬاﯾﯽ و دﺷﻤﻨﺎن ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری ﮐﺒﮏ، ﺗﺸﯽ و ﺧﺮس ﻗﻬﻮه ای ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ. ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن ﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﮐﯿﺴﮥ ﺻﻔﺮا از اﺟﺰای ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮای ﺗﺴﮑﯿﻦ درد، درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎری ﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎ و اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ آﮔﺎﻫﯽ ﻫﺎی ﻗﻮم ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﺣﯿﺎت وﺣﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ را ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ.

an introduction to ethnozoology with examples of ethnozoological knowledge of local communities adjacent to the oshtoran-kuh protected area in lorestan province

ethnozoology is the study of human groups’ interaction and fauna, the role of animals in people’s lives, and related beliefs that have shaped human culture. this knowledge includes the system of nomenclature for animals, describing human-animal interactions, identifying animal food habits, reproduction and habitats, animal diseases and treating, protecting humans from animal attacks, uses of animals for medicinal, food, ornamental, religious, and spiritual purposes, and finally is using this body of knowledge for conservation purposes. this paper introduces ethnozoology as a subdivision of ethnobiology and elaborates on it by using written persian heritages such as pigeon lofts and manuscripts on the subject of falconry or baz-namah, new domestic researches, and examples of international studies in the field of ethnozoology. examples of the ethnozoological knowledge of the adjacent communities to the oshtorankuh protected area, lorestan province, related to partridges, porcupines, and brown bears have been described. all three species are hunted by local communities. the gallbladder is a widely used organ of these species for various purposes including pain relief, disease treatment, and ritual and spiritual. the findings show ethnozoological studies could assist wildlife management practices at the local level and illustrate causes of wildlife-human conflicts which help in wildlife conservation