سنجاق‌قفلی‌های عصر آهن ایران: تاریخچه، گونه شناسی، تکنیک ساخت و کاربردهای آن‌ها

سنجاق‌های قفلی در اوایل عصرآهن(حدود 1400ق.م) در حوزه دریای مدیترانه ابداع شده و حدود 800ق.م در مناطق مختلف عمومیت پیدا کرده و استفاده از آن توسط فرهنگ‌های مختلف، به شکل‌های متنوع تاکنون تداوم پیدا کرده است.ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﻋﺼﺮ آﻫﻦ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ اﯾﺮان، ﺷﺎﻣﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺎوش ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻘﺮاری و ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ. در ﺧﺼﻮص ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ، ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺳﺎﺧﺖ و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ ﻫﺎی ﻣﮑﺸﻮﻓﻪ از اﯾﺮان ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﮋوﻫﺶ ﺟﺎﻣﻌﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮدی اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻟﺬا اﺑﻬﺎﻣﺎﺗﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ اﺳﺘﻔﺎده، ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ و ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻫﺎی ﺳﺎﺧﺖ آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ، ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی ﺳﺎﺧﺖ و اﻧواع کارﺑﺮدﻫﺎی ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ ﻫﺎی ﻋﺼﺮ آﻫﻦ اﯾﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺗﻼش دارد ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ-ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و اﺑﺰار ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻮردﻧﻈﺮ دﺳﺖ ﯾابد. نتایج حاصله نشان می‌دهد سنجاق‌قفلی‌ بعد از ابداع در حوضه مدیترانه، به تدریج در مناطق دیگر رواج پیدا کرده و در موارد زیادی جایگزین سنجاق‌های میله‌ای شدند. در اواخر قرن 8ق.م و به ویژه در طول قرن 7ق.م در ایران سنجاق قفلی در قالب گونه‌ها و زیرگونه‌هایی مختلف، جهت اتصال لباس ، ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ، ﻫﺪاﯾﺎی ﻧﺬری و در ﻣﻮاردی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﻠﺴﻢ و ﺟﺎدو ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻓﻨﺮدار ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ آن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮاواﻧﯽ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ ﻫﺎ از ﺑﺮﻧﺰ و ﺑﻪ ﺷﯿﻮه رﯾﺨﺘﻪ ﮔﺮی در ﻗﺎﻟﺐﻫﺎی دوﮐﻔﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺼﻪ ﮔﺎه ﻧﮕﺎری در ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎی ﻋﺼﺮ آﻫﻦ اﯾﺮان ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ.

iranian iron age safety pins: history, typology, manufacturing technique and their use

fibulae are among the objects that were invented in the early iron age (1400 bc) and in the middle of this period(about 800 bc), it became common in different regions and its use by different cultures, in various forms and different applications has continued to this day. after the use of these fibula spread, these constructions were used in various ways, including for connecting clothes, personal decoration, and in some cases as a talisman. the late iron age fibulae of iran include a variety of types that were found during excavations of various settlement sites and cemeteries. regarding the history, typology and applications of fibulae discovered from iran, no comprehensive research has been done in iran and the researches of western archaeologists do not include the findings of recent decades. therefore, there are ambiguities regarding the history of their use, typology, application and construction technique. the present study aims to introduce and study the history and typology of iron age fibulae in iran and tries to achieve the desired goals through descriptive-analytical methods and library tools. the results show that fibulae, after being invented in the mediterranean basin, gradually spread to other regions and in many cases replaced rod pins.