دانش بومی تقویم و گاه‌شماری کردی

تقویم مرسوم در بین مردم کُرد از منظر نام‌گذاری ماه ها، وجه تسمیه، مناسبت های بی‌شمار، همخوانی با طبیعت و شرایط آب و هوایی، اندیشه‌های اسطوره‌ای و دینی و ... متمایز از تقویم سایر اقوام ایرانی است. در این فرهنگ، همچون تقویم جلالی، سال به چهار فصل و دوازده ماه و هر ماه به سی روز تقسیم می‌شود اما آغاز سال این مردم با تقویم شمسی متفاوت است. فصل پاییز در آن مقدم بر فصل تابستان است. نام ماه‌های دوازده‌گانۀ آن به ترتیب؛ گییا باریک، گییا جی مان، نوروز مانگ، که‌و کر، پیوش په‌ر، گاقور، میوه ره‌سان، وه‌لنگ ریزان، مانگی سی یه و خاکه لیوه است که همگی بنیادی برخاسته از قاموس گاه‌شماری دارند و در هر یک از این ماه‌ها، مناسبت‌های مختلفی وجود دارد که مبتنی بر تکرار، شرایط جوی و اقلیمی است. این مقاله بر آن است با روش تلفیقی (کتاب‌خانه‌ای ‌میدانی) و به شیوۀ تحلیلی توصیفی مبانی گاه‌شماری کردی را تشریح نماید. این امر بیان گر پیشینۀ و تقویم غنی مردم این فرهنگ است و ریشه یابی این تقویم در تاریخ و فرهنگ ایران شاید نتایج ارزنده ای به بار آورد.

indigenous knowledge of the kurdish calendar and chronology

a typical calendar among the kurdish people from the perspective of: the naming the months, symbolism, the numerous occasions, the consistency with nature and climate, the mythical and religious ideas, and ... distinct from the calendar of other iranian tribes. in this culture, like the glorious calendar, the year is divided into four seasons and twelve months and each month to thirty days, but the beginning of the year is different from the calendar of the people. the fall season is ahead of the summer season. the names of its twelve species are, respectively: giyā bārik, giyā jemān, nowrooz māng, kav ker, ganem derav,puš par, gā qur, miva rasān, ?āxere sardava, valng rizān, mānge seya, and xāka liva are all raised. there are occasional chaos and in each of these months, there are different occasions that are based on repetition, climate and climate conditions. this article aims to describe the kurdish bases in a compilation (field book) and in a descriptive analytical manner. this shows the rich background and calendar of the people of this culture, and finding the roots of this calendar in the history and culture of iran may bring valuable results.