مدیریت بومی منابع آب در منطقه کاشان

موضوع آب یکی از عوامل مهم در عرصه‌های مختلف زندگی در مقیاس‌های محلی، ملی و فراملی می‌باشد. لذا بررسی نظام مدیریت بومی منابع آب، با رویکرد محلی که حاصل تجربه چندین هزار ساله ملتی است که ضمن توجه به خصوصیات جغرافیایی و به منظور بهره‌گیری از امکانات محیطی به خلق آن همت گماشته‌اند، ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله، مساله اساسی این است که شناخت و فهم جامعی از مدیریت بومی منابع آب در منطقه کاشان به ویژه روستای نیاسر به دست آوریم. به این منظور و نیز بررسی فرصت‌ها، راهکارها و موانع گذار به مدیریت دوراندیش، مبتنی بر دانش بومی، اصول همیاری و رفاقت، پژوهش کیفی از طریق مطالعات اسنادی و میدانی مشتمل بر مصاحبه با ذی‌نفعان طی سال‌های 92-1391 انجام شد. سپس با تلفیق مطالعات، مشاهدات میدانی به همراه مشارکت و ثبت و گردآوری نگرش‌ها و رفتارهای کنشگران مدیریت بومی منابع آب، شناخت نسبی از آن به‌دست آمد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که مدیریت بومی منابع آب، مبتنی بر چهار مولفه کلیدی است. یکی از مهمترین مولفه‌های آن، دانش بومی است. این دانش، برخاسته از فرهنگ، ارزش‌ها، شیوه نگرش، تجارب، نوع باور و فهم مردم یک سرزمین است. نقش مشارکت ذی‌نفعان و یاری آن‌ها به یکدیگر در دومین مولفه، یعنی همیاری، نمود بیشتری پیدا کرده است. سومین مولفه عبارت است از رفاقت با مفهوم محوری خیرخواهی که مردم را در درک و ارتباط مناسب با یکدیگر و محیط‌زیست یاری می‌نماید. چهارمین مولفه، دوراندیشی است که شامل توجه به نیازهای نسل کنونی و آینده و نیز روش‌هایی است که دستیابی به مدیریت دوراندیش را محقق می‌کند.

Native Management of Water Resources in Kashan Region

In order to identify and understand the native management of Kashan region in the field of water resources in contemporary times, as well as the opportunities, strategies and barriers to transition to the forethoughtful management, based on indigenous knowledge, principles of assistance and camaraderie in the case study, a qualitative study was conducted through archival research and fieldwork, including interviews with five key beneficiary groups of native management, farmers, knowers, executers, trustees in district and bazaar, as well as the general public, during 201213. Afterwards combining documentary research, field observations during the two years traveling in the region as well as 40 days of continuous life in the studied population, along with participation in the research community and ultimately, collected approaches, through interviews and observations, the relative recognition were obtained from native management in Kashan region, especially in Neyasar. The results of the studies and observations suggest that native management of water, based on four key components, including indigenous knowledge, assistance, camaraderie and forethought. One important component of native management is indigenous knowledge; experiential knowledge is derived from the culture, values, attitude, beliefs and understanding of the people of a country towards leading issues. Participation of beneficiaries and assist them to work together to manage and organize as having more in the second component, namely assistance. The third component is camaraderie with the core concept of the values, respectful and interested that assist people to understanding and communication with each other and the environment. The fourth component is forethought, which includes attention to the needs of the present and future generations, taking advantage of the native capabilities, fairness and integrity in decisions and behaviors and ways that to achieve the forethoughtful management.