بحران آب، سنت و توسعه در ایران: تجدیدمطلعی در مفهوم «نوسازی» با اشاره به مستند «مادرکشی»

اکثر برنامه‌هایی که در ایران ذیل مفهوم «نوسازی»، تعریف و اجرا شده‌اند، کمتر به عناصر فرهنگی و «بومی» این مرزوبوم نظر داشته‌اند و به همین دلیل، در برخی از حوزه‌ها، مخصوصاً محیط‌زیست و آب، به «بحران» های موجود در آن‌ها دامن زده‌اند. ازهمین‌رو، به نظر می‌رسد که بایستی در مفاهیم «نوسازی» و «توسعه» بازنگری کرد و با اتکا به مفهوم «سنت» و توجه به «علم اجتماعی رهایی‌بخش»، برای دگرگونی پارادایمی که بقول هانا آرنت کمر به نابودی «طبیعت» بسته است، تلاش نمود. مستند ارزشمند «مادرکشی» ساختۀ کمیل سوهانی که در محافل آکادمیک و غیرآکادمیک داخل و خارج بسیار مورد تقدیر قرار گرفته است و با بینشی تاریخی، به موضوع «بحران آب» در ایران پرداخته، قادر است به پرورش آن «علم اجتماعی رهایی‌بخش» کمک کند. به نظر می‌رسد که رویکرد نظری و روشی این مستند، مشابه آن چیزی است که در «نهادگرایی جدید» دنبال می‌شود. در «نهادگرایی جدید»، هم تاریخ مهم است و هم عناصر «بومی» موجود در آن؛ در نتیجه، با کمک از این ‌رویکرد، می‌توان در مبانی و مبادی مکتب «نوسازی» که تاکنون نه‌تنها در ایران، بلکه در دیگر کشورها، «اثرات جانبی منفی» فراوانی برجای گذاشته است، بازنگری کرد. ازاین‌رو، در این مقاله، مطابق با این رویکرد و با اشاره به آن مستند، تلاش می‌شود تا ضمن نقد مختصات نظام دانش موجود در مواجه با بحران محیط‌زیست، و «دور باطل» تشدید «بحران آب» در ایران، به «نهادگرایی جدید»، به‌عنوان بدیلی پارادایمی و رهایی‌بخش در شناخت آنچه در این حوزه بر سر طبیعت ایران آورده شده است، تاکید و تکیه شود.

Water Crisis, Tradition and Development in Iran: Rethinking about Modernization Considering the Documentary of “Matricide”

Most of the programs in Iran which were defined and carried out in the name of “modernization” had nothing to do with the cultural and “indigenous” elements of the country, so, they exacerbated some “crisis” in the field of environment and water. Therefore, it seems that it is necessary to rethink the concepts of “modernization” and “development”; relying on the concept of “tradition” and looking for the “emancipatory social science”, we should try to transform a paradigm which is eliminating and fighting against the concept of “nature”, as Hanna Arendt argued. I believe that the admired documentary entitled “Matricide”, directed by KomeilSohani, which has been showed in Iran and some other countries, with a historical approach, has the capacity to develop such an “emancipatory social science”. This movie has criticized a “technical” approach retrieved from “partial modernization”, and showed that how far previous decisions made by the Iranian politicians, in the same approach, has endanger current Iranian’s life. It seems that the theoretical and methodological approach of the movie is similar to what is bring followed in the field of “new institutionalism”. In this field of study both “historical” and “indigenous” forms of life are considered prominently. Subsequently, by using the approach, we can rethink the foundations of the “modernization” school, which has effected not only on Iran, but on the rest of the world, with its “negative externalities”. Hence, in this article, with emphasis on this approach and that documentary, the researcher criticized the peculiarities of current knowledge in facing the loop of “environmental crisis” and “water crisis” in Iran; then, I emphasis on the “new institutionalism” as an alternative emancipatory paradigm, towards an understanding of the problems of the nature in Iran.