تبیین جامعه‌شناختی مدل پیش‌گیری از بیماری‌های سبک زندگی: مطالعۀ نظریه‌بنیادی

زمینه و هدف: بیماری های سبک زندگی سالانه 41 میلیون نفر از جمعیت جهان را نابود می کنند و این معادل 71 درصد مرگ و میر جهانی است. بر اساس مطالعات، افزایش چهار عامل خطر تغذیۀ نامناسب، سوء مصرف مواد، عدم تحرک و استرس باعث ناسالم شدن سبک های زندگی و بروز این بیماری ها می گردد. این تحقیق با هدف شناسایی عوامل موثر بر افزایش سطح عوامل خطر و ناسالم شدن سبک های زندگی ایرانیان و ارائۀ مدلی راهبردی جهت پیش گیری از وقوع و شیوع آنها انجام گرفت.روش کار: روش تحقیق کیفی از نوع نظریه بنیادی بود که با مشارکت 14 نفر از خبرگان رشته های مختلف که به صورت هدفمند انتخاب شده بودند انجام گرفت. داده ها مبتنی بر نمونه گیری نظری به روش مصاحبۀ عمیق گردآوری و در قالب رهیافت نظام مند اشتراوسکوربین (1998) به روش مقایسۀ مستمر و کدگذاری نظری تجزیه و تحلیل گردید. روایی تحقیق با ارجاع یافته ها به داده ها و پایایی آن با ارجاع نتایج به متخصصین تامین شد.یافته ها: مطالعۀ آسیب شناسی اجتماعی سبک های زندگی ایرانیان از منظر خبرگان 216 مفهوم و 37 مقولۀ فرعی به دست داد که در نهایت 10 مقولۀ اصلی زیر بیان گر نقاط ضعف جامعه در برقراری سبک های زندگی سلامت محور حاصل گردید: تحقیق گری، تعلیم گری، تربیت گری، تبلیغ گری، تامین گری، تسهیل گری، تجویزگری، تحصیل گری، تمکین گری و تضمین گری. با انتخاب ناسلامتی سبک های زندگی به عنوان پدیدۀ مرکزی، مقوله های ده گانه در دو دسته شرایط زمینه ای و مداخله گر به آن ربط داده شد و مدل راهبردی ده گانه جهت پیش گیری ارائه گردید.نتیجه گیری: پیش گیری از بیماری های سبک زندگی مستلزم توجه به ابعاد ساختاری و عاملیتی سبک های زندگی است. هفت راهبرد اول تحقیق در سطح کلان به ساختارهای جامعه، راهبرد هشتم در سطح میانی به خانواده و راهبرد نهم در سطح خرد به عوامل انسانی توجه دارد. راهبرد دهم بیانگر پیش نهاد تحقیق مبنی بر تشکیل سازمانی در حد واسط ساختار و عاملیت، جهت سنجش و پایش سطح سلامت سبک های زندگی ایرانیان در راستای سبک زندگی سلامت محور می باشد.

The Sociological Explanation for Prevention Model of Lifestyle Diseases; a Grounded Theory Study

Background & aim: Lifestyle diseases kill 41 million people yearly, equivalent to 71% of all deaths globally. Studies have shown that increasing level of inappropriate nutrition, substance abuse, physical inactivity and stress in lifestyles underlies these diseases; This study aimed to identify the effective factors on increasing level of risk factors and unhealthily of Iranian lifestyles and then to provide a strategic model to prevent their occurrence and prevalence.Methods: The research method was qualitative grounded theory which conducted with participation of 14 experts from different disciplines who were purposefully selected. The data were collected based on theoretical sampling by indepth interview and were analyzed by continuous comparison method and theoretical coding in strauss and corbin's systematic paradigm (1998). Its validity and reliability were obtained by referring the findings to data and the results to specialists.Results: Sociopathology of Iranian lifestyles from the experts' point of view provided 216 concepts and 37 subcategories, and finally the following 10 main categories, explaining the weaknesses of society in establishing healthy lifestyles were obtained: Education, Upbringing, Propagation, Financing, Facilitation, Prescription, Gathering, Obedience, and Assurance dimensions. The "unhealthily of lifestyles" was selected as the central phenomenon and ten categories were related to it in two groups of contextual and interferer conditions, and finally decuple strategic model was presented.Conclusion: Prevention of lifestyle diseases requires attention to structural and individual aspects of lifestyle. The first seven strategies focused in the macrolevel on social structures, the eighth strategy in the Intermediate level on family, and the ninth strategy in the microlevel on human factors. The tenth strategy represents a research proposal to establish an organization between structure and agency to measure and monitor the health status of Iranian lifestyles toward healthy lifestyle.