بررسی و نقد دیدگاه محمد عَجاج خطیب دربارۀ نقل به معنا

نقل به معنا از مسائل مهم تاریخ حدیث و تاثیرگذار در حوزه اعتبار روایات بوده و بستر آرا متفاوت و متناقضی از سوی پژوهشگران معاصر است؛ یکی از این آرا متعلق به محمد عَجاج خطیب، از دانشمندان معاصر اهل‌سنت است؛ وی در کتاب السنه قبل التدوین تلاش می‌کند تا نقل به الفاظ را به‌عنوان سیاست اصلی راویان و محدثان معرفی نماید و نقل به معنا را انکار نماید. این دیدگاه‌ بر پنج بخش استوار است؛ ورع و ترس اصحاب و تابعان در نقل حدیث؛ حافظۀ صحابه و تابعان؛ اختلاف الفاظ ناشی از تعدد مجالس پیامبر؛ دلالت روایات اجازۀ نقل به معنا بر جواز عقلی آن بدون وجود مصداق خارجی و استدلال بر الفاظ روایت بدون هیچ تفاوتی. این پژوهش بر آن است ضمن طرح این ادعا، بر اساس پاره‌ای از گزارش‌های روایی و تاریخی برگرفته از منابع اهل‌سنت، نادرستی آن را اثبات نماید. برآیند این پژوهِ نشان داد که مستندات ارائه‌شده از سوی عجاج، بیانگر مصادیق غیر شایع بوده که وجود نقل به الفاظ را به‌طور گسترده در روایات ثابت نمی‌کند.