بررسی تاریخى ادوار جوامع بشری بر مبنای آیۀ 213 سورۀ مبارکۀ بقره و نقد نظریۀ تاریخی کارل مارکس

از جمله آیاتی که وجوه متفاوتی برای تبیین مفاهیم آن ارائه گردیده آیۀ 213 سورۀمبارکۀ بقره می باشد، که پاسخگویی به سوالات پیرامون آن به ارائۀ سیری تاریخی از تکامل اجتماعی و اندیشه ای بشر می انجامد. نتیجۀ حاصل از تحلیل آیه این است: انسان هایی که در فاصلۀ زمانی میان حضرت آدم و نوح (ع) میزیسته اند، اجتماعی برخوردار از وحدت فطری و معیشتی بوده، سپس در امور دنیوی دچار اختلاف شدند؛ اختلافی ناشی از فطرت که زمینه ساز بعثت انبیا اولوالعزم (ع) و نزول کتاب الهی گردید. برخی ایمان آورده و هدایت یافتند، عدّه ای با ایجاد اختلاف در کتاب الهی زمینۀ ضلالت خود را فراهم نمودند. لذا آیه اشاره به دو اختلاف دارد: اختلافی به مقتضای فطرت، و اختلافی مستند بهبغی، عامل رفع اختلاف نیز دین می باشد. بر مبنای این آیه سیر تاریخی جوامع بشری از وحدت به اختلاف، بعثت پیامبران عامل اصلی در تاریخ تکامل بشری و باور توحیدی عنصر ارزندۀ تحقّق یافتن وحدت انسانی در مراحل تاریخ میباشد. تاریخ در گذر از وحدت به اختلاف و از اختلاف به وحدت توحیدی اجتماعی نهایی است. تفاوت نظریۀ مارکس که عنصر اصلی تحوّل اجتماع را اقتصاد میداند با نظریۀ مبتنی بر قرآن و واقعیّت تاریخ، لحاظ نکردن عنصر عقیده، توحید و نقش سازندۀ پیامبران در مراحل تاریخی ادوار بشریّت است. از اینرو سیر حرکت و تکامل تاریخ را میتوان مطابق با واق و بر محور ظهور انبیای صاحب کتاب دسته بندی نمود، نه صرفاً بر مبنای اقتصاد.