گونه‎شناسی کیفی سبک‎های زیارتی جوانان در شهر مشهد

هرچند زیارت بیشتر با عنوان کنشی مذهبی شناخته می‎شود اما ماهیت فرهنگی اجتماعی قابل توجهی دارد که شناخت آن مستلزم اتخاذ رویکردهای روشی ژرفانگر کیفی است. سنخ‎شناسی سبک‎های زیارتی در بین گروه‎های مختلف اجتماعی همچون جوانان ازجمله پرسش‎هایی است که با چنین رویکردی قابل طرح و پاسخ‎یابی هستند. بر این اساس در مطالعه حاضر برای یافتن انواع سبک‎های زیارتی جوانان، ده نمونه هدفمند از بین جوانان بیست تا سی ساله در شهر مشهد انتخاب شدند. مصاحبه‏ها به صورت نیمه‏ساخت‏یافته اجرا و مبتنی بر روش تحلیل مضمون، کدگذاری باز و محوری انجام شد. دستاورد اصلی این پژوهش صورت‎بندی چهار سبک زیارتی در قالب نمونه آرمانی وبر شامل سبک درون‎نگرانه، سنت‎مدارانه، عملگرایانه و تفرج‎گرایانه است. هریک از این تیپ‎های زیارتی در سه مرحله ظهور پیدا می‎کنند: مرحله مقدمات و الزامات، مرحله اجرایی و مرحله نتایج و دستاوردها. چهار مفهوم محوری که خود حاصل انتزاع مضامین مختص هر مرحله هستند، وظیفه نمایاندن ماهیت هر یک از سبک‎های زیارتی را برعهده می‎گیرند. معنویت (در دو سطح ناسوتی و لاهوتی) مفهوم محوری سبک درون‎نگرانه محسوب می‎گردد. زیارت سنت‎مدارانه با مناسک تعریف می‎شود، حاجت نماینگر روح حاکم بر زیارت عمل‎گرایانه ‎است و فراغت را می‎توان وجه اصلی زیارت تفرج‎گرایانه به حساب آورد.