دلالت‏های تربیتی مفهوم قرآنیشاکله بر اساس رهیافت علامه طباطبایی در تفسیر المیزان

دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر مفهوم شاکله و الزامات تربیتی آن موضوع این نوشتار است. روش تحقیق تحلیلی منطقی است و هدف آن دستیابی به نکات رهگشای تربیتی است. علامه طباطبایی در تفسیر شاکله دیدگاه ملکه‌انگاری را بر گرفته و سلامت نفس، رشد و کمال آن را در گرو شاکله دانسته است. بر پایه تفسیر وی، با شناخت شاکله، به‌مثابه زیرساخت و علت درونی رفتار، تربیت به‌منزله تغییر این زیرساخت تلقی، و تغییر رفتار از طریق آن جستجو می‏شود. توجه به این سطوح ناپیدای رفتار، برخلاف سنت رایج معطوف به تغییر ظاهری رفتار، نوعی ژرف‌نگری در تبیین رفتار و تغییر آن است که به اثربخشی تربیت می‏انجامد. علامه، با اثبات در حدِ اقتضاءبودن تاثیر شاکله در رفتار، شبهه جبری‌بودن رفتار را رد می‏کند و عمل برخلاف شاکله و تغییر آن را دشوار ولی ممکن می‏داند. وی با معرفی عوامل موثر در ایجاد شاکله روش و الگوی تربیت را نشان می‏دهد. دشواری شکل‌دهی ثانویه به شاکله به‌دلیل استحکام شاکله اولیه است تا حدی که جزئی از فرد می‏شود و مانع شکل‏گیری و حتی توجه به باورها و الگوهایی می‏شود که متعارض با خود است. عاملیت انسان مبین امکان و ضرورت تغییر، و شکل‏گیری آگاهانه و اختیاری ثانویه شاکله است. از آنجا که شیوه تغییر شاکله باید با نوع شاکله هر فرد و برحسب شخصیت او متناسب باشد، کثرت‌گرایی روش‌‌شناختی در تربیت ضرورت می‏یابد.

The Educational Implications of ‘Shakeleh’ as a Quranic Concept on the Basis of Allamah Tabatabaee’s Approach in Al-Mizan Commentary

Analysing Allamah Tabatabaee’s view on the interpretation of ‘’shakeleh’’ and its educational implications (requirements) is the subject of this paper.  The purpose of this research was gaining some educational key points that have been sought through logicalanalytical methodology. According to this research, Allamah Tabatabaee  interprets ‘’shakeleh’’ as ‘malakeh’(character). He recognizes ‘’shakeleh’’ as the substructure and internal cause of behaviour, and claims that the health and growing of the ‘soul’ is due to it. So he defines education as changing this substructure. Allamah’s this deep view is opposite to those current views that simply seek education through changing only apparent layers of behaviour and not the whole substructure of behaviour. Allamah proves that the effect of shakeleh on behaviour is only demand, and not compulsion. He says that although acting contrary to shakeleh and changing it is very hard, it is possible to achieve. He shows a model and a method of education by introducing the effective elements that form shakeleh. The difficulty of shakeleh reformation is due to firmness of primary shakeleh that makes it as a part of human’s personality to some extend that prevents of notice to any opposite belief. Human agency implies possibility and necessity of reformation of shakeleh with freewill and consciousness. Because methods of reformation must be suitable to any shakeleh, methodical pluralism in education would be necessary.