مطالعۀ کیفی علل دین‌گریزی نوجوانان پسر در خانواده‌های مذهبی

هدف مطالعۀ حاضر کشف مولفه ‌های دین ‌گریزی در بین نوجوانان پسر بود. این پژوهش کیفی از نوع نظریه زمینه‌ای ساخت ‌گرایی اجتماعی چارمز (2005) بود. برای نمونه‌‌‌گیری از روش هدفمند از نوع متجانس استفاده شد. معیار تعداد شرکت‌کنندگان بر اساس اشباع نظری بود؛ به این منظور، پس از مراجعه به هفت مدرسۀ پسرانۀ مذهبی اصفهان، تعداد 10 دانش آموز با توجه‌ به ملاک ‌های ورودِ علاقه به همکاری، اجازۀ ضبط و پیاده ‌سازی مصاحبه‌ ها و بازه سنی 15 تا 18 سال و ملاک ‌های خروجِ نداشتن مشکلات جسمانی و روان شناختی حاد و نداشتن تمایلات دین ‌گریزی، انتخاب شد. به ‌منظور گردآوری داده‌‌‌ها از مصاحبۀ نیمه‌ ساختار یافته از نوع کانونی استفاده شد. تحلیل نظریۀ زمینه‌ ای به‌ روش چارمز (2014) سه مولفه را آشکار کرد؛ الف) چیستی دین ‌گریزی حاوی سه کد محوری بود که عبارت بودند از: 1) میل به تصمیم‌ گیری بر اساس تشخیص فردی، 2) انتخاب دین در جایگاه یکی از انواع ارزش ‌های زندگی، 3) رفتار کردن بر اساس تشخیص ‌های فردی؛ ب) طبقۀ چرایی دین‌گریزی با کدهای محوری؛ 1) علل فردمدار (با کدهای بازِ بیدار شدن غرایز، کنجکاوی و نصیحت ‌گریزی، ناتوانی از مدیریت غرایز) و 2) علل دیگرمدار (با کدهای بازِ دوستان و خانواده، نقش جامعه و رسانه و برخوردهای اجتماعی) و ج) طبقۀ چگونگی دین‌گریزی با کدهای محوری: 1) همرنگی با جماعت (با کدهای بازِ همرنگی با دوست و همرنگی با خانواده)، 2) پیداکردن شواهد خلاف برای دین داری (برداشت به نفع دین گریزی از رویدادهای اجتماعی، بیش ‌تعمیم‌ دهی به نفع دین‌گریزی) و 3) پیدا کردن شواهد موافق برای دین‌گریزی (خطایابی از دینداران و برداشت ‌های خود موید از دین). با توجه‌ به نتایج حاصل، می‌ توان گفت برای اصلاح دین‌گریزی راهبردهایی باید طراحی شوند که هر چهار بُعد دین ‌گریزی را پوشش دهند؛ در غیر این صورت، ممکن است، راهبردهای اصلاحی نتیجۀ لازم را نداشته باشند.

a qualitative study of the causes of irreligiousness boy adolescents in religious families

the aim of the present study was to discover the components of irreligiousness among boy adolescents. this qualitative research was based on the social constructionist theory of charmaz (2005). for sampling, a targeted method of homogeneous type was used. the criterion of the number of participants was based on theoretical saturation. for this purpose, after visiting seven religious boys’ schools in isfahan, the number of 10 students according to the entry criteria of interest in cooperation, permission to record and implement interviews and the age range of 15 to 18 years and the exit criteria of not having physical and psychological problems acute and not having religious aversion tendencies, was chosen. in order to collect data, a semi-structured focal type interview was used. the analysis of the contextual theory by the method of charmaz (2014) revealed three components: a) the nature of atheism contained three core codes, which were: 1) the desire to make decisions based on individual diagnosis, 2) choosing religion as one from the types of life values, 3) acting based on individual diagnoses; b) the class of reasons for atheism with axial codes; 1) individual-oriented causes (with open codes of awakening instincts, curiosity and avoiding advice, inability to manage instincts) and 2) other-oriented causes (with open codes of friends and family, the role of society and the media, and social interactions) and c) the category of how to avoid religion with the main codes: 1) matching with the congregation (with open codes of matching with friend and matching with family), 2) finding contrary evidence for religiosity (inference in favor of atheism from social events, overgeneralization in favor of atheism) and 3) finding supporting evidence for atheism (finding fault with religious people and positive perceptions of religion). according to the results, it can be said that to correct irreligiousness, strategies must be designed to cover all four dimensions of irreligiousness, otherwise, the correction strategies may not have the necessary results.