شناسایی مولفه‌های اثرگذار معماری بر تربیت کودک، مبتنی بر رویکرد اسلامی: فضاهای آموزشی پیش‌دبستان

تاثیرپذیری کودک از محیط کالبدی پیرامون خود، موید جایگاه و نقش معماری در تربیت کودک است. این در حالی است که پژوهش های اندکی درباره نقش و قابلیت محیط های فیزیکی در شکل دهی به رفتارها و کنش های کودک صورت گرفته است. پژوهش حاضر بنای آن را دارد تا مبتنی بر پژوهش های صورت گرفته درباره آموزه‌ های تربیتی متون دینی مسلمانان، تبیینی از مولفه‌ های کالبدی و راهکارهای موثر معماری بر تربیت و پرورش کودکان ارائه دهد. پژوهش ازمنظر نوع داده ها کیفی است و داده‌ ها به 2 روش کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌آوری شده اند. دراین‌راستا در گام نخست مولفه‌ های تربیتی کودک که محیط کالبدی قابلیت پاسخگویی به آن ها را دارد ازطریق تحلیل محتوای کیفی مطالعات صورت گرفته، استخراج شدند. بررسی صورت گرفته نشان داد که محبت و مهرورزی، تکریم کودک و دادن عزت‌نفس به او، بازی با کودک و تنوع فعالیت ها، آزادی کودکان، تعامل و نشاط اجتماعی، نظم و انضباط فکری، تفکر عقلانی و پرسشگری، الگوگیری و آشنایی با احکام دین از شاخص های تربیتی متون دینی است. در گام دوم درجهت تکمیل و لحاظ کارآمدی مولفه‌های استخراجی، مصاحبه نیم‌ساختاریافته با مربیان 5 پیش‌دبستانی در اصفهان انجام شد. مربیان به‌صورت هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه ها تا اشباع نظری ادامه یافت. درنهایت درراستای انطباق نتایج با نظر کودکان از آن‌ها خواسته شد تا فضای آموزشی مطلوب خود را نقاشی کنند. یافته های پژوهش ضمن تایید نقش مهم محیط کالبدی در پاسخگویی به این مولفه های تربیتی، نهایتاً نشان داد که توجه به مولفه‌ های محیطی همچون آرامش و امنیت روانی، تنوع و جذابیت فضایی، ارتباط با طبیعت، انعطاف پذیری، تعاملات گروهی و گاه بازی در فضای معماری می تواند قابلیت محیط را درجهت تربیت کودک ارتقاء دهد.

recognizing the effective components of architecture on child education, based on the islamic approach: preschool educational spaces

the effect of the surrounding physical environment on the child, confirms the place and role of architecture in child education. this is despite the fact that little research has been done on the role and capabilities of physical environments in shaping children’s behaviors and actions. the present research is based on the studies conducted on educational teachings of muslim religious texts, to provide an explanation of physical components and effective solutions of architecture on children’s education. the type of research data is qualitative, and the data has been collected in both library and field methods. in this regard, in the first step, the child’s educational components, which the physical environment can respond to, were extracted through the qualitative content analysis of the studies. the investigation showed that love and affection, respect for children and self-esteem, play and variety of activities, children’s freedom, interaction and social vitality, intellectual discipline, rational thinking and questioning, role modeling and knowing of religious rules are among the educational indicators of religious texts. in the second step, semi-structured interviews were conducted with the teachers of five kindergartens in isfahan, in order to complete and consider the efficiency of the extracted components. teachers were selected purposefully and the interviews continued until theoretical persuasion. finally, in order to match the results with the children’s opinion, they were asked to paint their ideal kindergarten. the findings of the research confirmed the importance of the role of the physical environment in responding to these educational components. in addition, it showed that paying attention to environmental components such as comfort and psychological security, spatial diversity and attractiveness, connection with nature, flexibility, group interactions and play, in the architectural space, can improve the educational ability of the environment for the child.