تحلیل محتوای مولفه‏‌های خودمراقبتی در کتاب‌‏های درسیِ تفکر و سبک زندگی دورۀ متوسطۀ اول

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتب درسی دورۀ متوسطۀ اول ازنظر میزان توجه به مولفه‌های خودمراقبتی در آن‏ها بوده است. بدین منظور، از روشی ازنوع تحلیل محتوای کمّی استفاده شد و جامعۀ پژوهش، شامل محتوای کتب درسی تفکر و سبک زندگی دورۀ متوسطۀ اول (پایه‏‌های هفتم و هشتم) در سال تحصیلی 1401-1402 بوده است. جهت گردآوری اطلاعات از تکنیک‌های تحلیل محتوا (فهرست وارسی) استفاده و فرم اولیۀ این چک ‌لیست از ادبیات و مبانی نظری پژوهش تهیه‌ شد. جهت اعتباربخشی، چک‌لیست تهیه‌شده دراختیار استادان راهنما و مشاور و همچنین پنج نفر از صاحب‌نظران این حوزه قرار گرفت و پس‏از اِعمال نظرات آن‌ها فهرست وارسی تحلیل محتوا تدوین نهایی شد. واحد تحلیل و بررسی در این پژوهش، همۀ اجزای کتاب تفکر و سبک زندگی دورۀ متوسطۀ اول (مشتمل بر محتوا، تصاویر، فعالیت و پرسش‌ها) و واحد ثبت، یک مضمون بود. در این پژوهش، از روش آنتروپی شانون جهت وزن‌دهی به داده‌ ها استفاده شد؛ بدین صورت که داده ها بهنجار شدند و ضریب اهمیت و بار اطلاعاتی و انحراف‏معیار هر مولفه محاسبه شد. یافته‌های پژوهش نشان می‏‌دهد در کتاب‌های تفکر و سبک زندگی پایه‏‌های هفتم و هشتم، به‏‌میزانی اندک به مولفه‌های خودمراقبتی توجه شده است. ازمیان مولفه‌های موردمطالعه، بیشترین فراوانی، مربوط به مولفه‌‏های جسمی (رعایت‌‏کردن پوشش مناسب و براساس فصول سال)، عاطفی (عامل مهربانانه با خود و دیگران) و روانی (احساس اعتمادبه‌نفس کافی) بوده است. کمترین فراوانی هم به مولفه‌های خودمراقبتی معنوی مربوط می‌شود و به اکثر زیرمولفه‌های آن‏ها (مانند تلاوت و شنیدن آیات قرآن و شرکت‏‌کردن در مراسم و مناسک دینی، انجام‌‏دادن کار‏های خیر، کمک به نیازمندان و شکرگزاری درقبال نعمت‌های الهی) توجهی نشده است. پیشنهاد می‌‏شود با گنجاندن مولفه‌های خودمراقبتی در کتاب‌های آموزشی و نگاه متوازن به آن‏ها در کتب دورۀ متوسطۀ اول، به‏‌خصوص در کتاب‌های تفکر و سبک زندگی، آموزش‏دهی مهارت‌های خودمراقبتی به دانش‌‏آموزان ارتقا یابد.

content analysis of thinking and lifestyle text books of the first secondary schools in regard to self- care

the purpose of the research content analysis of the fist secondary school text books( thinking and lifestyle) in regard to self- care. the current research is a quantitative content analysis.  in this research, the research community, the content of the thinking and lifestyle textbooks of the first secondary school (7th, 8th) academic year of 1402-1401 were selected.  the statistical sample of the research included the seventh and eighth grade thinking and lifestyle textbooks (common for boys and girls) and the method of sampling was also targeted.  content analysis techniques (checklist) were used to collect information.  the initial form of this checklist is prepared from the literature and theoretical foundations of the research.  in order to check the validity of its content, the prepared checklist was given to the tutors and advisors as well as five experts in this field for modification and after applying their opinions, the content analysis checklist was finalized.  the unit of analysis and review in this research was all the components of the book thinking and lifestyle of the first secondary school (content, pictures, activities, questions) and the unit of registration was a theme.  in this research, the shannon entropy method was used to analyze the data.  in this order, the data were normalized and the importance coefficient, information load and standard deviation of each component were calculated.  the findings of the research showed that the seventh and eighth grade thinking and lifestyle books paid little attention to self-care.  among the studied components, the most frequency is related to the physical component (observing proper clothing and according to the seasons), emotional (being kind to yourself and others), psychological (feeling of sufficient self-confidence).  the lowest frequency is related to the components of spiritual self-care, and most of their sub-components (such as reciting and listening to the verses of the qur’an and participating in religious ceremonies and rituals, doing good deeds, helping the needy, giving thanks for god’s blessings) have not been paid attention to.  self-care skills can be realized by including the components of self-care in educational books and taking a balanced look at it in books of the first secondary school, especially books on thinking and lifestyle.