جایگاه پرورش تفکر مبتنی‏ بر فلسفۀ تربیتی اسلام در رسانۀ تلویزیون

هدف از پژوهش حاضر، بررسی امکان و جایگاه پرورش تفکر مبتنی ‏بر فلسفۀ تربیتی اسلام در رسانۀ تلویزیون با تکیه بر آرای حکمت متعالیه و با تاکید بر قرائت علامه طباطبایی بوده است و برای انجام‌دادن تحقیق، از روش استنتاجی و تحلیل مضمون استفاده کرده‌ایم. این پژوهش کیفی با رویکرد استنتاجی- تحلیلی در دو بخش کیفی اجرا شده است: در بخش اول، برپایۀ ادبیات نظری پژوهش درخصوص مفهوم و هدف تفکر که در پژوهش دیگر استنتاج شده است، مولفه های پایۀ تفکر با استفاده از روش بازسازی فرانکنا استنتاج شد. این مولفه ها عبارت‌اند از: تفکر حسی، خیال انگیزی خلاقانه و تفکر منطقی- استدلالی. در بخش دوم کوشیده‌ایم برپایۀ گزاره های مفهوم، هدف و مولفه های تفکر، با بهره گیری از دیدگاه‌های خبرگان حوزۀ رسانه و تربیت، نسبت پرورش تفکر با تلویزیون و امکان آن را بررسی کنیم. با استفاده از روش تحلیل مضمون، طی مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساختاریافته با خبرگان، در سه مرحلۀ کدگذاری پایه، سازمان دهنده و فراگیر، امکان پرورش‌یافتن تفکر در تلویزیون ذیل سه دیدگاه اصلی استنباط شد. نتایج پژوهش به شبکۀ مضامین مستخرج از دیدگاه‌های خبرگان، شامل «تلویزیون، جایگاه پرورش تفکر»، «تلویزیون، جایگاه واسطیِ پرورش تفکر» و «تلویزیون، عدم جایگاه پرورش تفکر» می‌پردازد و درمجموع، براساس تحلیل نتایج مضامین و برپایۀ ادبیات نظریِ پژوهش، دیدگاه مختار این پژوهش با دیدگاه دوم تناسب داشته است. تلویزیون دارای جایگاه واسطی در پرورش‌یافتن تفکر است که می‌توان آن را عبارت از «جایگاه دستیاریِ تربیتی در نظام تربیتی برمَدار برانگیختگی و گشودگی» تعریف کرد و پنج اصل محوری بدین شرح را برای آن برشمرد: رابطۀ دستیاری با نهاد سنتیِ تربیت، نقش مقدماتی و برانگیختگی در فرایند پرورش تفکر، حد گشودگی در فرارَوَندگی (سِیر ظاهر به باطن)، مقابله با تهدیدها در دوسویۀ «تلویزیون- مخاطب»، و ساختارچینی طراحی برپایۀ فرصت نگری و مخاطب فعال.