مبانی ضعف بینشیِ انسان و اصول و روش ‌های تربیتیِ اصلاح آن در قرآن کریم

حقیقت‌ جویی و طلب دانش از ویژگی‌ های ذاتی و فطریِ بشر است که براساس موقعیت او و میزان بهره‌ مندی‌اش از پرورش، به صورت‌های متفاوت در وجودش رشد می‏ کند. شدت و ضعف این ویژگی بر بینش افراد اثر می‌گذارد و مسئله‌ای قابل بررسی است. بسیاری از شاخصه‌های رفتاری نیز در بینش انسان‌ها ریشه دارند. تحقیق حاضر به‌منظور تبیین مبانی ضعف بینشیِ انسان، و اصول و روش‌های تربیتیِ اصلاح آن براساس قرآن کریم صورت گرفته است. این پژوهش به‏ لحاظ رویکرد درزمرۀ پژوهش‌های کیفی قرار دارد و برای انجام‌دادن آن از روش تحلیلی با به‏ کارگیری روش تحلیل مضمون استفاده کرده‌ایم. جامعۀ مطالعاتیِ تحقیق، مشتمل بر نمونه‌هایی از آیات مرتبط با ضعف بینشیِ انسان بوده است. برای پاسخ‏گویی به سوال‌ها داده‌های اولیه را کدگذاری کردیم و طبقه ‏بندی مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر را در سه محور مبانی، اصول و روش‌ها انجام دادیم. طبق یافته‌های پژوهش، درحوزۀ مبانی ضعف بینشی، پنچ مبنا به‌دست آمد: ضعف قوای علمی از تولد تا پیری، تقلید کورکورانه، شرک‌ورزیدن به خداوند متعال، شک‌کردن به قرآن و تردیدداشتن در واقعی‌بودنِ عذاب‌های الهی. درحوزۀ اصول، پنج اصل، شامل ارتقای سطح معرفت متناسب با ظرفیت یادگیرنده، بصیرت، تعقل، تفکر و عدالت‌ورزی تعیین شد. درحوزۀ روش نیز هفت روش تربیتی، شامل گفت‌وشنود، بیان داستان‌های اخلاقی و ضداخلاقی، توجه‌دادن به منابع هوشیارکننده، تدبیر، تعلیم حکمت، تلاوت قرآن کریم توام با تامل در آن و انذار دربارۀ مرگ شناسایی شد. براساس نتایج پژوهش، مبانی مذکور، خاستگاه اصول یادشده هستند و از اصولی که برشمردیم، روش‌های تربیتی استخراج شده‌اند که در شناخت و تسریع اصلاح ضعف‌های بینشی، موثرند.