تاملی در تربیت اخلاقی از طریق ارزیابی همتایان بر اساس آیات و روایات

ارزیابی همتایان روشی است که به کارگیری آن کمک شایانی به بهبود یادگیری دانش آموزان در موضوعات درسی گوناگون می کند. برخی پژوهشگران، این روش را برای پرورش اخلاقی هم موثر دانسته اند و نشان داده اند که ارزیابی همتا منجر به پرورش برخی ارزش های اخلاقی در دانش آموزان هم چون: دلسوزی، نیک اندیشی، بیان استدلالی، نرمی و لطافت در گفتار، احترام، همکاری، نگرش منصفانه و مسئولیت پذیری در قبال دیگران می شود. به نظر می رسد که ادبیات مشابهی در دین ما در این زمینه وجود داشته باشد و بتوان از روش ارزیابی همتا برای تربیت اخلاقی با رویکرد دینی نیز سخن گفت. در این میان، نکته مهم، کارآمدی این روش تربیتی است که در گرو تحقق و رعایت شرایط لازم برای اجرای صحیح آن می باشد. هدف اصلی از این تحقیق این بود که با استفاده از آموزه های غنی قرآن و روایات که مرتبط با این مبحث هستند، شرایط کارآمدی این روش استخراج شود. روش تحقیق، توصیفیتحلیلی بود. جامعه آماری شامل آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) بود که نمونه ای هدفمند و مرتبط با موضوع، انتخاب شد و سپس آیات و روایات منتخب، مورد بررسی تحلیلی قرار گرفتند. یافته ها حاکی از آن است که مهمترین شروط اثربخشی ارزیابی همتا عبارتند از: الف) شرایط ناظر بر ارائه دهنده بازخورد ( تقدم شناخت دقیق، خیرخواهی خداپسندانه، صداقت و انصاف در ارزیابی، محرمانگی، عدم تجسس، بیان صریح و مدلل، لطافت و مدارا در عین صراحت، ارائه پیشنهاد اصلاحی، اولویت خوداصلاحی)؛ ب) شرایط دریافت کننده بازخورد اصلاحی( اصلاح نگرش به خود، اصلاح نگرش نسبت به بازخورد دیگران، اصلاح نگرش نسبت به ارزیاب، گشودگی و پذیرندگی، تمایز محتوا از ارزیاب، تامل در بازخوردها، سپاسگزاری و قدرشناسی، جستجوی فعالانه بازخورد، گذشت و مثبت اندیشی در موارد بازخورد نادرست و نابجا). برای تحقق یافتن این شرایط، معلمان باید ابتدا در این زمینه آموزش ببینند و نگرش ها و مهارت های لازم را به دست آورند، نقش دانش آموزان در تربیت را به رسمیت بشناسند و بتوانند مسئولیت ارزیابی را توزیع کنند؛ آنگاه دانش آموزان را نیز به شناخت ها و مهارت های لازم مجهز کنند.

Contemplation on moral education through peer assessment based on Holy Quran and narrations of Ahl al-Bayt (AS)

Peer assessment is a method that helps to improve students’ learning in various subjects. Some researchers have shown that this method is also effective for moral development. The main purpose of this research was to extract the efficient conditions of this method for moral education, by using the rich teachings of the Qur’an and hadiths. The research method was descriptiveanalytical. The statistical population consisted of verses of Holy Quran and narrations of Ahl alBayt (AS) and a purposeful and relevant sample was selected and then the selected verses and narrations were analyzed and their implications for the effectiveness of peer evaluation were extracted and categorized. Findings indicate that the most important conditions for peer assessment effectiveness are: A) conditions about the feedback provider (accurate cognition, Godpleasing benevolence, honesty and fairness in evaluation, secrecy, nonspying, clear and reasoned expression, gentleness and tolerance while being frank, offering corrective suggestions, selfcorrecting priority); B) conditions for corrective feedback receiver (correcting selfattitude, correcting attitude towards others’ feedback, correcting attitude towards evaluator, openness and acceptance, distinguishing content from evaluator, reflecting on feedback, gratitude and appreciation, actively seeking feedback, forgiveness and positive thinking toward incorrect feedback). To achieve this, it seems that teachers must first be trained in this field and acquire the necessary attitudes and skills, recognize the role of students in education and be able to distribute the responsibility of assessment. Then, equip students with the necessary knowledge and skills.