تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی از نظر میزان توجه به هویت ملی و هویت دینی

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان توجه به دو مولفه «هویت ملی» و «هویت دینی» در کتاب های جدیدالتالیف مطالعات اجتماعی ابتدایی در سال تحصیلی 981397 است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کمی و واحد تحلیل، کلمه و تصویر است. در این پژوهش مولفه‌های هویت ملی شامل نمادها و سمبل‌های ملی، مشاهیر، اسطوره ها و شخصیت های ملی، میراث فرهنگی، ارزش ها و هنجارهای ملی، زبان و ادبیات فارسی، تاریخ ملی و رخدادها و حوادث ملی است و مولفه های هویت دینی شامل اعتقادات، اعمال و احکام دینی، آشنایی با روش زندگی اسلامی، اماکن و اسطوره های دینی مذهبی است. جامعه آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه سوم تا ششم مقطع ابتدایی است که حجم نمونه برابر با جامعه آماری و شامل 198 پاراگراف و 436 عکس از متون کتاب‌های مذکور است. ابزار پژوهش، سیاهه تحلیل محتواست که روایی پژوهش بااستفاده از نظر صاحب‌نظران و پایایی آن بااستفاده از روش ویلیام اسکات انجام و ضریب توافق 90% حاصل شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از شاخص آمار توصیفی و نرم‌افزار excel استفاده شده است. یافته ها نشان می‌دهد که در 76 درصد از متون درسی و 64 درصد از عکس ها، به مولفه های هویت توجه شده است. همچنین مولفه های هویت ملی در متن و تصاویر در مقایسه با هویت دینی به‌میزان بیشتری به چشم می خورد.

A Content Analysis of Elementary School Social Studies Textbooks in terms of Compliance with National and Religious Identity

AbstractThe purpose of this study was to analyze the content of newly compiled social studies textbooks of elementary schools in Iran in terms of national and religious identities. For this purpose, two components of national identity and religious identity in all the social science textbooks of primary schools in the 201720182018 2019 school year were analyzed. A quantitative method based on the analysis of words and images was used. The components of national identity in this study were comprised of national symbols, national celebrities, myths and personalities, cultural heritage, national values and norms, Persian language and literature, national history and national events. Also, religious identity components in the present study included religious beliefs, praying and worships, familiarity with the Islamic lifestyle, myths and religious landmarks. The sample size was 198 paragraphs of textbooks and 436 pictures in elementary school social textbooks. The research tool was a content analysis checklist, and its validity was established using expert opinion while its reliability was established using the WilliamScott method with a 90% coefficient of agreement. Descriptive statistics and Excel was used for data analysis. The findings indicated that 76% of all texts and 64% of all images were focused on identity components. The results of this study indicated that in the textbooks under study, the components associated with national identity were more frequent in comparison to those associated with religious identity.