عقل گرایی و نص گرایی در کلام اسلامی (با بررسی دیدگاه های شیخ طوسی و ابن ادریس)

گستردگی و تنوع مباحث علم کلام، متکلمان را بر آن داشته است تا در اثبات مباحث کلامی از روش‌های گوناگون بهره گیرند. عقل‌گرایی و نص‌گرایی از روش‌هایی است که هر کدام در حقیقت نمایانگر طیفی هستند که مدارس علمی و دانشوران مختلفی را در بر می‌گیرند، از این رو حتی در یک مکتب و طیف می‌توان اختلافاتی را تشخیص و نشان داد. در میان عقلگرایان شیعه، ابن ادریس در فقه (و اصول فقه) یک نقطه عطف به حساب می‌آید که عقلگرایی و اصول‌گرایی را در فقه به جایگاه واقعی خود بر می‌گرداند. وی گرچه در برابر حاکمیت انحصاری فتاوای شیخ طوسی در فقه ایستاد، اما در همان چارچوب روشی عمل کرد. با این همه، حتی از لحاظ روش‌شناسی هم می‌توان میان آنها تفاوت‌هایی را تشخیص داد. این تحقیق در پی نشان دادن تفاوت‌های مذکور در کنار شباهت‌ها می‌باشد. شیخ طوسی و هم ابن ادریس در مباحث کلامیِ خود، روش عقل‌‌گرایی را بر روش نص‌‌گرایی ترجیح داده‌اند، اما ابن ادریس در تبیین و بررسی مباحث کلامی بیشتر از عقل بهره جسته است. البته این بدان معنا نیست که شیخ طوسی در استدلال‌ها و بررسی مباحث کلامی توجهی به کار کرد عقل نداشته باشد.