تحلیل تطبیقی میزان عقل‌گرایی ماتریدیه و سلفیه در مسائل توحیدی

مسئله جایگاه عقل در آموزه های اعتقادی از گذشته نزد پیروان مذاهب مختلف کلامی یکی از مباحث اختلاف‌ برانگیز و اساسی بوده است و اندیشه‌وران مذاهب مختلف در این مسئله دیدگاه واحدی ندارند و نظرات مختلفی را طرح نموده‌اند. در این میان عالمان ماتریدی و سلفی در این مسئله اختلاف‌ نظر جدی دارند، به ‌طوری‌که تقابل آن‌ها نسبت به مسئله عقل در باب آموزه‌های اعتقادی به‌ویژه مسئله توحید، پیامدهای بسیار متفاوتی را رقم‌ زده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی درصدد بررسی میزان عقل‌گرایی ماتریدیه و سلفیه در باب توحید برآمده و این نتیجه را به‌دست می دهد که سلفیان در باب توحید بر خلاف ماتریدیان قلمرو عقل را محدود نموده و این نگاه حداقلی به عقل در مباحث توحیدی تمایزات بین دو مکتب ماتریدیه و سلفیه در باب توحید رقم زده که مهم‌ترین نقاط تمایزات عبارت‌اند از: ارائه تقسیم متفاوت از توحید توسط دو مکتب، رویکرد متمایز در اثبات صفات و اقسام آن، رویکرد متمایز در باب تفسیر صفات خبری، رویکرد حداقلی یا حداکثری در براهین عقلی، عقلی یا شرعی دانستن حسن و قبح و رویکرد متفاوت در باب افعال الهی(جبر و اختیار). بدیهی است رویکرد حداقلی سلفیان به عقل در مباحث فوق، یک سری پیامدهای منفی همچون نفی مشروعیت توسل، استغاثه، توسل، ولایت تکوینی اولیاء، جسم انگاری خداوند و جواز تکلیف ما لا یطاق را در پی دارد.

comparative analysis of the degree of rationalism of matridia and salafia in monotheistic issues

the issue of the place of reason in religious teachings has been one of the most controversial and fundamental issues among the followers of different theological religions since the past, and the thinkers of different religions do not have a single point of view on this issue and have proposed different opinions. in the meantime, matridi and salafi scholars have a serious disagreement on this issue; so that their opposition to the issue of reason regarding religious doctrines, especially the issue of monotheism, has resulted in very different consequences. based on this, the present study, using descriptive and analytical methods, tries to investigate the level of rationalism of matridiya and salafism regarding monotheism, and it comes to the conclusion that salafis, unlike matridians, limit the realm of reason in monotheism, and this minimal view of reason in monotheistic discussions. the differences between the matridiyyah and salafiyyah schools have been established regarding monotheism, and the most important points of difference are:1. presenting a different division of monotheism by two schools2. distinctive approach in proving its attributes and types3. distinctive approach regarding the interpretation of news attributes4. minimal or maximal approach in rational arguments5. intellectual or religious knowledge of goodness and badness6. a different approach regarding divine actions (determinism and free will)it is obvious that the salafists’ minimal approach to reason in the above discussions leads to a series of negative consequences such as the denial of the legitimacy of tawasl, intercession, tawasl, the formative