واکاوی روایات کتاب «التوحید» ابن خزیمه در باب صفات خبری

محمد بن اسحاق بن خزیمه محدث و فقیه نامدار اهل سنت(233-311ق.) در کتاب التوحید برای اثبات صفات خبری به معنای ظاهری آیات و روایات استناد کرده است. سوال این است که روایات ابن خزیمه در باب صفات خبری و اخذ مدلول ظاهری آن‌ها چه محذوراتی دارد؟ فرضیه پژوهش این است که روایات کتاب «التوحید» ابن خزیمه اشکالات سندی و محتوایی دارند. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی، تحلیلی، برایند تحقیق بیانگر این مطلب است که محتوای روایات این اثر، با جسم انگاری، تعارض و مضامین تصنعی مواجه است. همچنین در سلسله سند برخی از روایات، روایان ضعیف قرار دارند. کتاب التوحید ابن خزیمه، مستمسک رهبران سلفی همچون ابن تیمیه و مورد توجه جریان های وهابی قرار گرفته و روشن نمودن اشکالات آن، می تواند در دفاع از توحید ناب تاثیرگذار و مفید باشد.

reinvestigating the hadiths of ibn khuzaimah’s book al-tawhid about the narrated attributes

muslim scholars have quoted many verses and hadiths regarding the narrated attributes (sefate khabari) and, to explain these attributes, they proposed different methods such as interpretation (ta’vil), assimilation (tashbih), withholding and attribution without quality. muhammad ibn ishaq ibn khuzaimah, a well-known sunni narrator and jurist (233-311 ah), in his book kitab al-tawhid, has cited the apparent meaning of the verses and hadiths in order to prove the narrated attributes. the question is that: what are the shortcomings of narrations quoted by ibn khuzaimah about the narrated attributes and resorting to their apparent meaning? our hypothesis is that the narrations quoted in ibn khuzaimah’s kitab al-tawhid have documentary and content problems. through studying and exploring ibn khuzaimah’s book and processing it using a descriptive-analytical method, the following results were obtained: the content of the narrations is full of anthropomorphism, conflicts and artificial matters. also, the name of weak narrators can be seen in the chain of some narrations. since ibn khuzaimah’s kitab al-tawhid has been used by salafi leaders such as ibn taymiyyah and has attracted the attention of wahhabi movements, the clarification of its shortcomings can be effective and useful in defending pure tawhid.