تحلیل و بررسی رویکرد شیخ طوسی در تفسیر آیات «امامت» و «ولایت»

اعتقاد به امامت منصوص و بلافصل امیرالمومنین(ع) به عنوان شاخصه اصلی اعتقاد امامیه به شمار می‌رود و عالمان امامیه از دیرباز به تثبیت آن از مسیر تفسیر آیات توجه داشته‌اند. مسئله اصلی این پژوهش تحلیل و بررسی رویکرد شیخ طوسی در تفسیر آیات امامت و ولایت است که با مقایسه تفسیر شیخ با تفسیر همفکران وی در مکتب کلامی امامیه بغداد همچون سید مرتضی و شیخ مفید و نیز روش تفسیری سابق مفسران امامیه همچون قمی و عیاشی انجام پذیرفته است. برای رسیدن به این هدف با روش تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای، همه آثار شیخ مطالعه و تفسیر وی از این آیات از جهاتی همچون جایگاه روایت در تعیین مراد از آیات، رویکرد تاویلی مبتنی بر روایات، نگاه تقریبی در استدلال‌ها و جایگاه اقوال مفسران در تفسیر شیخ تحلیل شده است. تفسیر شیخ طوسی از آیات ولایت و امامت را می‌توان تفسیری اجتهادی مبتنی بر فهم عقلایی از کلام وحی و با لحاظ تراث روایی امامیه و امتداد مکتب تفسیری امامیه بغداد دانست که با توجه به جایگاه ویژه موضوع امامت در مرزبندی مذاهب اسلامی تلاش دارد تا با رویکردی تعاملی در عین دفاع از مبانی قرآنی اندیشه امامت و لزوم نص برای تعیین ولی، زمینه طرح دیدگاه تفسیری شیعه و ارائه مبانی قرآنی امامیه در موضوع امامت را در محیط فکری جامعه اسلامی آن دوران فراهم کند.

analysis and study of sheikh tusi’s approach in interpreting the verses of imamate and wilayat

belief in the assignment by narration and immediate imamate of the amir al-mu’minin (as) is considered as the main feature of the imamiyah belief and imamiyah scholars have long paid attention to its establishment through the interpretation of verses of quran. the main problem of this research is the analysis and investigation of sheikh tusi’s approach in the interpretation of the verses of imamate and wilayat, which was done by comparing the interpretation of sheikh with the interpretation of his co-thinkers in the theological school of imamiyah of baghdad, such as seyyed mortaza and sheikh mofid, as well as the previous interpretation method of imamiyah commentators such as qomi and ayyashi. to achieve this goal through analytical methods and library studies, all of sheikh’s works have been studied and his viewpoint about these verses from aspects such as the position of hadith in determining the meaning of verses, the allegorical interpretation of the quran based on hadithes, establishing his argument based on the principle of proximity between islamic schools and the position of commentators in sheikh interpretation has been analyzed. sheikh tusi’s interpretation of the verses of wilayah and imamate can be considered as a deductive interpretation based on a rational understanding of the revelation and in terms of the narrative heritage of imamiyah school and the extension of the interpretation school of imamiyah of baghdad, which considering the special place of the subject of imamate in the demarcation of islamic schools, with an interactive approach, while defending the quranic foundations of the thought of imamate and the necessity of the text to determine the wali, it tries to present the shia interpretative point of view and present the quranic foundations of imamiyah on the subject of imamate in the intellectual environment of the islamic society of that time.