بازخوانی تحلیلی، انتقادی دیدگاه شیخ احمد احسائی درباره «عالم ذر»

«عالم ذر» و خلقت پیشین انسان از موضوعات مهم کلامی و مورد توجه اندیشمندان اسلامی است که آرای گوناگونی را پدید آورده است. شیخ احمد احسائی بنیانگذار مکتب شیخیه ادعای روشنگری و گشودن مسیر هدایت در این موضوع را دارد. بازخوانی تحلیلی، انتقادی دیدگاه وی، مسئله مقاله پیش‌رو و روش انجام آن تحلیل اسنادی و عقلی است. تحقیق حاضر با استناد به نظر اکثر اندیشمندان معاصر شیعی برخی از مبانی معرفتی شیخ را غیر قابل اعتماد دانسته است. ادعاهای مطرح شده از سوی شیخ بیشتر جنبه ذوقی داشته، از مستندات علمی و عقلی بی بهره، یا کم‌بهره و بر مبنای اخبار غیرموثق هستند. ادعاهای مزبور لوازم باطلی دارند که خود شیخ بدان ملتزم نیست؛ خلقت پیشین ارواح لوازم باطلی نظیر «اتحاد نوعی»، «عدم تشخص» و «معطل ماندن قوا» دارد و ترسیم شبه مادی عالم ذر لوازم باطلی نظیر «مشروط شدن هدایت به عالم ذر»، «جبری شدن اعمال انسان ها»، «بیهوده شدن وعده ثواب و عقاب»، «عبث شدن تبلیغ پیامبران» و «بالقوه شدن بالفعل ها» دارد. نکته آخر اینکه از جمله ادعاهای شیخ همچون صد سال بودن دهر، وجود ترائب و عدم برگشت مسیح به صلب آدم در عالم ذر فاقد هر گونه مبنا و مستند روایی است.

Analytical – Critical Review of Sheikh Ahmad alEhsá’í regarding the Realm of Zar (Mending World)

The Realm of Zar (Mending World) and the precreation of human is among the important theological topics that has gained the focus of the Islamic scholars with various views. Sheikh Ahmad alEhsá’í, the founder of Shaykhism, claimed enlightenment and an answer to resolve this topic. Analytical – critical review of his view has been done in this article using documentary and rational analysis. This research finds some of epistemological basis of the Sheikh as nonetrustable according to the views of majority of Shi’a contemporary scholars. Sheikh’s claims have more of a personal taste to it, and has little or nothing of scientific or rational references, and they are unauthentic according to the narrations. Such claims entails invalid effects that the Sheikh, himself, does not correspond: 1. Precreation of souls entail invalid matters like: “union by species”, “lack of personification”, and “ineffectiveness of the faculties”. 2 Semimaterial description of the Mending world entails invalid prerequisites such as: “guidance being conditioned to the Mending world”, “human’s action becoming predestined”, “promise of punishment & reward becomes pointless”, “preaching of the Prophets becomes pointless”, and “potentials turn to actualities”. Last point, Sheikh’s claims such as “era being hundred years”, “existence of Tarā’ib”, and “Messiah’s lack of return to the lion of Adam in the Mending world” lack any sort of base or narrative documentation