تاملی در روش دینی علامه مجلسی(با نگاهی انتقادی به مقالۀ جایگاه عقل در روش شناسی کلامی علامه مجلسی)

از دیرباز پیرامون خدمات علمی و جایگاه والای علامه محمد باقر مجلسی; در حوزه حدیث و کلام شیعی، تحقیقات عمیق و گسترده‌ای صورت گرفته است؛ لیکن روش‌شناسی دینی او از جهت اتکاء بر ظواهر اخبار و نفی رویکرد عقلی و تاویلی در فهم آموزه‌ها و مقاصد شریعت، درخور تامل و بازنگری است. ازاین‌رو، نوشتار حاضر می‌کوشد به سبک مسئله‌محور و با روش توصیفی، تحلیلی، با نگاهی انتقادی به مقالۀ «جایگاه عقل در روش‌شناسی کلامی علامه مجلسی»، به تحلیل و ارزیابی روش عقلی علامه در فهم مسائل کلامی بپردازد. علامه در عین تاکید بر نقش ابزاری عقل، آن را به عنوان یکی از منابع موثق در استنباط معارف دین و مقاصد شریعت نمی‌پذیرد، به همین جهت در تاملات و تحلیل‌های خود نشان داده‌ایم که نه تنها رجوع ضابطه‌مند به عقل و اخذ تاویل به مثابه روش در اندیشه کلامی مجلسی جایگاه شایسته‌ای ندارد، بلکه اساساً به دلیل بی‌اعتمادی وی به عقل و فرآورده‌های عقلی و همچنین اتکاء به حجیت اخبار و تقدّم‌انگاری نقل، نمی‌توان در چشم انداز علامه مجلسی، عقل و اجماع عقلا را در کنار کتاب و سنت از منابع دین به شمار آورد. بنابراین بر اساس یافته این پژوهش، نباید مجلسی را متکلمی عقل‌گرا و معتقد به حجیت عقل دانست.  

A Contemplation on Religious Approach of Allamah Majlesi(With critical approach to the article titled as “Status of Intellect in Theological Methodology of Allamah Majlesi)

Since long ago various comprehensive researches have been conducted in regards to the scientific services and status of Allamah Muhammad Baqer Majlesi within the fields of Shi’a Hadith and theology, however his religious methodology emphasizing on the appearance of narrations and rejecting logical approach and interpretation in understanding the teachings and objectives of Sharia (religious rulings) needs further contemplation and review. Therefore this article tries to analyze and review Allamah’s logical approach in understanding theological matters in style of case study and descriptive analytical approach with critical view to the article of “Status of Intellect in Theological methodology of Allamah Majlesi). Though emphasizing on the role of intellect as means, Allamah does not accept it as one of the authentic sources in proving religious sciences and objectives of Sharia. Therefore we have expressed it in our analysis and reviews that not only referring to the intellect properly and interpretation as a method has no place in theological approach of Majlesi, rather due to his lack of trust on intellect and its outcome, and reliance on the authority of narrations and priority of narration, intellect and consensus of intellects cannot be placed next to the Book and Sunnah in religious resources within Allamah’s vision. Therefore according to the finding of this article, Majlesi should not be considered as an intellectual theologian who believes in authority of intellect.