تحلیل فلسفی چگونگی دستیابی افراد عادی به مقام عصمت بر اساس مبانی حکمت متعالیه

در جستار حاضر، ضمن پذیرش اختصاص عالی‌ترین درجات عصمت به پیامبران و امامان:، تلاش شده است با رویکرد  فلسفی ‌‌ کلامی و با بهره‌گیری از برخی مبانی حکمت متعالیه مانند «اصالت وجود»، «تشکیک وجود» و «اتحاد علم و عالم و معلوم» به این مسئله پاسخ داده شود که آیا مقام عصمت، تنها در اختیار پیامبران و امامان: است یا افراد عادی نیز می‌توانند به فراخور ظرفیّت علمی و ایمانی خود، به برخی از درجات عصمت دست یابند؟!  در پایان این نتیجه به دست آمده است که عصمت، فضیلت و کمالی نفسانی است که به پیامبران و امامان: اختصاص ندارد، بلکه هر انسان مومنی به فراخور ظرفیت علمی و  ایمانی خود، امکان دستیابی به برخی از درجات عصمت را دارد. به دیگر سخن، آنچه سبب پدید آمدن عصمت در انسان‌ می‌شود «علم یقینی انسان به سودمندی و زیان‌مندی فعل» است که سبب می‌شود در صورت توجه انسان به سود و زیان فعل، اراده انسان به سوی جلب منافع و دفع مفاسد برانگیخته شود. همچنین از آنجا که «علم» به عنوان یکی از مبادی عصمت، ذومراتب و تشکیکی است، عصمت نیز به عنوان برآیند آن، ذومراتب بوده و مقول به تشکیک خواهد بود. همچنین براساس نظریه «اتحاد علم و عالم و معلوم» این نتیجه به دست می‌آید که با ارتقاء وجودی مدرِک، قوای ادراکی او نیز که با نفس اتحاد دارد، شدت وجودی می‌یابد و در پی آن، ادراک انسان کامل‌تر شده و حقیقت فعل برای او بیشتر آشکار می‌گردد و همین امر سبب می‌شود حالت نفسانی عصمت در انسان پدید آید و شخص به طور قطعی، امور زیان‌مند را ترک نماید و امور سودمند را انجام دهد.  

Philosophical Analysis of General People Reaching the Stage of Infallibility according to the Basis of Transcendent Wisdom

This article, aside from accepting the fact of exclusivity of the highest stage of infallibility to the Prophets and the Imams (peace be upon them all), with a philosophical – theological approach and benefits of some principles of the Transcendent Wisdom like the “primacy of existence”, “union of knowledge, knower, and the known”, and “existential gradation”, tries to answer this question that is the stage of infallibility only exclusive to the Prophets and the Imams or the general people can reach some of its levels according to their capability of knowledge and faith?! At the end this conclusion has been reached that infallibility is an inner virtue and perfection that is not exclusive only to the Prophets and the Imams, rather any believer is capable of reaching some of its levels according to his capabilities of knowledge and faith. In another word what leads to infallibility in the human is the certain knowledge of benefits and harms of one’s actions. Considering the benefits and harms of one’s action, motivates one’s will toward gaining the benefits and avoiding the harms. Just as knowledge, being one of the basis of infallibility, has grades and levels, the infallibility, as its consequent, has grades and levels as well. Also it is concluded from the theory of “union of knowledge, knower, and the known” that with existential elevation of the subject, his perceptual powers that are united with his soul, will increase as well. Hence the perception of the human becomes more complete and the reality of the action becomes more apparent for him. This situation creates the spirit of infallibility in the human, and he will certainly avoid harmful matters and instead conduct beneficial ones.