تبیین عقلانی آموزه «توبه» در اندیشۀ علامه طباطبایی

تبیین عقلانی آموزه‌های دینی سهم به سزایی در دفاع از دین و تثبیت و تعمیق باورهای دینی دارد. آموزه توبه از جمله باورهای دینی است که نیازمند تبیین عقلی می‌باشد. توبه از آموزه‌های مهم ادیان و بسیار مورد توجه دین مبین اسلام است. عمده مباحث در باب توبه ناظر به بُعد اخلاقی و اجتماعی توبه است، اما کمتر به‌این آموزه از منظر عقلی و با رویکرد کلامی نگریسته شده است. از جمله مباحث کلامی در باب توبه، چیستی و چگونگی توبه در نسبت آن به خداوند است. توبه انسان به معنای بازگشت از گناه و بازگشت به خدا می‌باشد، اما توبه خداوند که در آیات و روایات فراوان به چشم می‌خورد می‌تواند چه معنایی داشته باشد؟ آیا این اسناد حقیقی است؟ آیا توبه خداوند را هم می‌توان به معنای بازگشت دانست؟ در صورتی که‌این‌گونه باشد، معنای بازگشت خداوند چیست؟ آیا نسبت بازگشت به خدا مستلزم تغییر در اراده الهی نخواهد بود؟ در این نوشتار، پاسخ پرسش‌های مذکور با روش توصیفی، تحلیلی و با بررسی چیستی توبه و کاربرد آن در مورد خداوند با محوریت دیدگاه علامه طباطبایی پیگیری شده است و بر این اساس، تبیینی عقلی از این آموزه اسلامی ارائه شده است.  

Intellectual Elucidation of Repentance Doctrine in View of ʿAllāma Ṭabāṭabāī

Intellectual elucidation of religious doctrines have a magnificent portion in defending, proving, and strengthening religious beliefs. The doctrine of repentance is among religious beliefs that needs intellectual elucidation. Repentance is among important teachings of religions and highly emphasized in religion of Islam. Most of the discussions regarding repentance is about its moral and social aspects, and very few have analyzed it in respect to rational and theological approach. Among the theological topics of repentance is its entity and function in relation to the Almighty. Repentance of human means to return from the sin and return to God, but what can repentance of God, that is seen in verses and narrations, mean? Are those references authentic? Can God’s repentance be interpreted the same as return? If so, then what does God’s return mean? By saying God’s return, aren’t we considering change in Divine Will? The answer to those questions is provided in this article using descriptive analytical approach along with review of repentance entity and its function in regards to God with concentration on ʿAllāma Ṭabāṭabāī’s view